Айта кетейік, қазіргі таңда облыс аумағында автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 10 038 шақырымды құрайды. Оның ішінде, 1 237 километр республикалық, 1 756 шақырым облыстық және 1 383 километр аудандық маңызы бар автомобиль жолдары. Сондай-ақ, өңірдегі елді мекендердің автомобиль жолдары мен көше желісі – 9989 шақырымға тең. Жалпы, бұл жолдардың жүк көтергіштігі бір оське 10 тоннаға дейін есептелген. Ал, одан артық салмақ жол жабынымен қоса астыңғы қабаттарына да кері әсерін береді. Нәтижесінде бұл жолдардың тез бұзылуына әрі олардың есептік пайдалану мерзімінің қысқаруына әкеп соғуда. «Жол активтерінің ұлттық сапа орталығы» облыстық филиалының «Сапа және мемлекеттік есепке алу» бөлімінің басшысы Мадияр Мырзалимовтің сөзінше, өңір аумағындағы ауыр жүк көліктерінің қозғалысын үнемі бақылауда ұстау мүмкін емес. Соның салдарынан облыстағы жолдардың сапасының нашарлауы жиі кездеседі.

– Республикалық және облыстық маңызы бар жолдарға ауыр жүк көліктерінен келел залал көп. Анығырақ айтқанда, салмағы аса ауыр темір тұлпарларды қанша жерден бақылағанмен, ережеге бағынбайтын кейбір жүк көліктерінің кесірінен тас жолдардың біраз бөлігі жарамсыз күйге түсуде. Мәселен, «Нowo», «Shacman» және «Man» маркалы көліктердің жүк көтергіштері 25 тоннаны құрайды. Ал, салмағы 15 тоннаға жуық көліктердегі жүк көлемі 40 тоннадан асып түседі. Осылайша, мұндағы жүктеме тиісті құжаттағы стандарттардан да жоғары болып тұр, – дейді Мадияр Айбынұлы.

Биыл құрылғанына бес жыл толған кәсіпорын қызметкерлері кездескен кедергілерді еңсеруге күш салып жатқанын да жеткізді. Жыл басынан бері жолшылар қара жолдағы кемшіліктерді дер кезінде анықтап, құзырлы мекемелер мен мердігер ұйымдарға тиісті хат жолдаған. Есепті кезеңде бас-аяғы 407 мәрте іссапар ұйымдастырылып, жол-құрылыс материалдарының 1086 үлгісінен сынама алыныпты. Зертханалық сынақтан өткізудің қорытындысында 291 сынаманың нормативтік талаптарға сай еместігі белгілі болған.

Естеріңізде болса, бұған дейін 1 наурыздан 1 сәуір аралығында облыс аумағында ауыр жүк көліктерінің қозғалысына тыйым салынған еді.

Десе де, шектеу шаралары жүктерді және жолаушыларды халықаралық тасымалдауды жүзеге асыратын, төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі іс-шараларға тартылған, зардап шеккендерге гуманитарлық көмек, азық-түлік, багаж, дәрі-дәрмек тасымалдауды жүзеге асыратын, сондай-ақ, жол-құрылыс жұмыстарымен айналысатын автокөлік құралдарына қатысты қолданылмады. Міне, осы тұста салмағы аса ауыр темір тұлпарларды тізгіндеушілердің басым бөлігі ұтымды сәтті «тиімді» пайдаланғаны тағы анық. Сөйтіп, ережеге бағынбайтын осындай жүк көліктерінің кесірінен тас жолдардың біраз бөлігі жарамсыз күйге түсті.

Ақпаратқа сүйенсек, қазір елімізде 400 мыңнан астам ауыр жүк көліктері бар екен. Ал, аймақта 4 мыңға жуық самосвал көліктер қалалық және жол құрылыстарында сондай-ақ өзге де нысандарда пайдаланылуда. Бүгінгі таңда облыс аумағындағы республикалық, облысаралық, ауданаралық, жергілікті маңызы бар автожолдарда ауыр салмақты және ірі көлемді автокөлік құралдарының барлық түріне 3 жылжымалы көліктік бақылау бекеттері тәулік бойы көліктік бақылау жүргізеді. Десе де, облыс жолдарында ауыр жүк көлігінің қозғалысын толық бақылау әзірге мүмкін емес. Құзырлы органдар салмақтық көрсеткіштерден асып кеткені үшін айыппұл салғанымен, одан қорытынды шығаратындар тым аз.

– Осы жылдың алғашқы алты айында жылжымалы көліктік бақылау бекеттерінде 27 самосвал автокөлік құралдары тексерілді. Оның нәтижесінде 79 хаттама толтырылды. Сондай-ақ, есепті кезеңде жылжымалы көліктік бақылау бекетінің мамандары жергілікті полиция қызметінің және облыс әкімдігінің жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының қызметкерлерімен бірлесіп, облыстық маңызы бар «Ақкөл-Ойық-Ұланбел»,«Тоғызкент-Досбол-Шығанақ», «Күйік-Қарабастау-Қаратау-Жаңатас-Саудакент», «Шу-Төле би-Шоқпар», «Бірлік-Мойынқұм-Ұланбель» автомобиль жолдарында ауыр салмақты автокөліктерге 3 рет рейдтік тексеру жұмыстарын ұйымдастырды. Т.Рысқұлов, Меркі, Мойынқұм, Талас және Сарысу аудандарының аумағында өткен тексеру барысында 6 автокөлік тасымалдаушыларға Әкімшілік құқықбұзушылық туралы Кодексінің 571 бабының тармақтарына сәйкес, 18 хаттама толтырылып, айыппұл салынды. Біз атқарушы органдарға жергілікті полиция қызметкерлері ауыр салмақты көлік құралдарына рұқсат етілген салмақтан тыс жүктің тиелгенін анықталған жағдайда, сол автокөлік құралын жақын орналасқан айыппұл тұрағына қоюды және көліктік бақылау жүргізу үшін бізге хабар беру жөнінде тиісті хат жолдадық, – дейді облыс бойынша көліктік бақылау инспекциясының басшысы Досжан Мыркалыков.

Түптеп келгенде, аса ауыр жүк көліктерінің қозғалысын бақылау міндеті – бір ғана мекемеге жүктелмегені ақиқат. Тіпті, жүк көліктерін үзіліссіз бақылауға алу мүмкін де емес. Бір қуанарлығы, келер жылдан бастап ауыр жүк көліктері мен карьерлік техникаларды жалпы пайдаланымдағы жолмен жүруге тыйым салынбақ. Үкімет басшысы дәл осы шектеу бойынша жауаптыларға тиісті заңнамаларды тездетіп дайындауды тапсырды. Осылайша, ауыр салмақты және ірі көлемді автокөліктер көп жүретін қала аумағына кіру жолдарына арнайы автоматтандырылған өлшеу құралын орнату мақсатында 3 кезеңнен тұратын жұмыстар жүргізілмек. Тағы бір айта кетерлігі, облыс аумағында ауыр жүк көліктері жиі жүретін кешегі Кеңес заманында салынған қара жолдар да бар. Алайда, өткен ғасырда салынған қара жолдың бүгінде мұрты да бұзылмаған. Осыдан-ақ, бүгінгі мердігерлердің жол салу жұмысына баға беруге болар...

Есен ӨТЕУЛІ