Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйекте жариялаған «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Жолдауында мемлекет пен қоғамның барлық салаларын қайта іске қосуды қамтамасыз ету, оның ішінде жүзеге асыру бойынша нақты міндеттер белгіленген болатын негізгі әлеуметтік-экономикалық реформалар. Табиғи монополиялар саласын реттеудің мүлдем жаңа тұжырымдамасы – «инвестицияларға айырбас тарифі» ұсынылды. Осы реформаның бір бөлігі ретінде мыналар ұсынылады: – меншік иелерінің есебінен салаға инвестицияны ұлғайту; – табиғи монополиялар және әлеуметтік маңызы бар нарықтар саласындағы қызметкерлердің жалақысының деңгейін арттыру; – табиғи монополиялар саласына озық инновацияларды енгізуді ынталандыру арқылы одан әрі реттеуді жүзеге асыру; – табыстың белгілі бір үлесін сақтай отырып, меншік иелерінің шығындар үлесін қайта бөлу есебінен инвестициялық инвестициялардың ұлғаюы; – тұтынушылар топтары арасындағы тарифтер деңгейін теңестіру жолымен тарифтерді кросс-субсидиялаудан біртіндеп бас тарту; – желілердің тозу көрсеткіштерінің төмендеуі. Ағымдағы жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының заңнамасына тариф белгілеу саласындағы реформаларды жүзеге асыру мәселелері бойынша түзетулер әзірлеуде. Заңға тәуелді актілерге және табиғи монополиялар туралы заңға табиғи монополия субъектісі өндіріс қызметкерлерінің еңбекақысын арттыру бөлігінде өзгерістер енгізілді. Тұтынушылардан түскен инвестицияланған қаражатқа қоғамдық бақылау қамтамасыз етіледі. Бүгінде біз коммуналдық қызметтердің сапасы мен сенімділігіне әсер ететін желілердің жоғары тозуына куә болып отырмыз. Осы мақсатта Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша желілердің тозуын кезең-кезеңімен кем дегенде 15 пайызға азайту жоспарлануда. Тұтынушыларға қызмет көрсету кезінде жетім желілер мәселесі өзекті болып қала береді. Осыған байланысты табиғи монополиялар субъектілерінің иесіз желілерді теңгерімге немесе сенімгерлік басқаруға қабылдау тетігі әзірленді. Бұл осы желілерді ұстау шығындарын тарифке қосу арқылы көрсетілетін коммуналдық қызметтердің сапасы мен сенімділігін арттырады. Тұтынушылар топтары арасындағы тарифтер деңгейін теңестіру арқылы тарифтерді кросс-субсидиялауды кезең-кезеңімен жою. Бұл бағыттағы жұмыстар 2021 жылы басталды, сондықтан Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 728 қаулысына сәйкес Кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы бекітілді, бұл көрсеткіштердің бірі. оның ішінде электр энергиясы қызметтеріне тұтынушылар топтары арасындағы айырмашылықты кезең-кезеңмен азайту және тарифтік саралауды жою болып табылады. Ол қазір пилоттық режимде 3 облыста – Алматы, Батыс Қазақстан және Қостанай облыстарында жұмыс істейді. Әрине, бұл бағдарламаларды жүзеге асыру тарифтің өсуіне әкеледі. Дегенмен тарифтердің белгілі бір көтерілуі туралы айту әлі ерте, өйткені энергия өндіруші ұйымдардың бағасының өсуіне, желілердің тозу деңгейіне және экономикалық негіздемеге байланысты әрбір жағдай жеке табиғи монополиялар субъектілерінің өтінімдері негізінде қарастырылады. Бұл ретте тарифтердің бір мезетте 2-3 есе көтерілуіне жол бермеу үшін тарифтер 2029 жылға дейін кезең-кезеңімен көтеріледі. Біз өңіріміздегі тұтынушылардың әлеуметтік-экономикалық жағдайын ескереміз. Халықтың әлеуметтік осал топтарының мүдделерін сақтау мақсатында 2022 жылдың сәуір айынан бастап атаулы әлеуметтік- тұрғын үй көмегін алушылар үшін «Газбен қамту» қызметі бойынша тұтынушылардың жаңа тобы қосылды, ол газды 20 пайызға арзандатылған бағамен алады. 2022 жылдың желтоқсан айының қорытындысы бойынша Жамбыл облысы бойынша бұл 5291 абонент (Тараз қаласы – 3176, Байзақ ауданы – 234, Жамбыл ауданы – 207, Жуалы ауданы – 393, Қордай ауданы – 200, Меркі ауданы – 298, Сарысу ауданы – 3, Т.Рысқұлов ауданы – 344, Талас ауданы – 332, Шу ауданы – 104).  

 А.АБДРАЙХАН,

табиғи монополияларды реттеу комитеті

облыс бойынша департаментінің басшысы.