Жолдауда еліміздің экономикалық әлеуетін арттырумен қатар, адами капиталды дамытуға және цифрлық теңсіздікті жоюға бағытталған нақты бастамалар жарияланды. Президенттің айтуынша, жасанды интеллект адам өмірінің барлық саласына еніп келеді. Сондықтан мемлекет бұл үдерісті бақылаусыз қалдырмай, жүйелі түрде дамытуды өз қолына алуға тиіс. Ол ЖИ-ді экономика, білім беру, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, көлік және басқа да салаларға кеңінен енгізу қажет екенін нақты көрсетті. Ол үшін елімізде Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі құрылатынын жариялап, бұл орган жаңа технологиялық саясаттың басты үйлестірушісі болатынын айтты.

Министрлікке цифрлық трансформацияны жеделдету, құқықтық базаны қалыптастыру және кадр даярлау міндеті жүктелді. Мемлекет басшысы атап өткендей, жасанды интеллект мемлекетті басқару сапасын арттыруға, сыбайлас жемқорлықты азайтуға, мемлекеттік қызметтердің тиімділігін күшейтуге ықпал етеді. Әсіресе деректерді сараптау, болжам жасау, шешім қабылдаудағы дәлдік пен жылдамдық – ЖИ-дің басты артықшылықтары.

Бұл құралдарды дұрыс қолдану арқылы әкімшілік шығындарды қысқартып, мемлекеттік аппаратты оңтайландыруға болады. Білім беру саласында жасанды интеллект оқушылардың жеке қабілеттерін ескере отырып білім беру процесін жекешелендіруге мүмкіндік береді. Президент алдағы бес жыл ішінде кемінде бір миллион адамды цифрлық және жасанды интеллект дағдыларына үйрету қажеттігін алға тартты. Бұл – болашақ еңбек нарығына дайындалудың маңызды бөлігі. Ауыл шаруашылығында да жасанды интеллект жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. Смарт технологиялар арқылы топырақтың жағдайын анықтау, егістікке қажетті тыңайтқышты дәл мөлшерлеу, ауа райын болжау және өнімділікке нақты болжам жасау секілді істер автоматтандырылмақ. Бұл ауыл еңбеккерлерінің жұмысын жеңілдетіп қана қоймай, өнім сапасы мен көлемін арттыруға жол ашады.

Медицинада ЖИ ерте диагностика жасау, медициналық бейнелерді талдау, науқастардың жағдайын қадағалау сияқты күрделі міндеттерді атқара алады. Президент бұл салада инновациялық шешімдерді енгізу арқылы сапалы әрі қолжетімді медициналық қызметке жол ашу керектігін атап өтті.

Президент Жолдауда тек техникалық мәселелермен шектелмей, адам мен жасанды интеллект арасындағы үйлесімділікке де тоқталды. Оның айтуынша, технология адамға қызмет етуі тиіс, ал адам – басты құндылық болып қала береді. Сондықтан ЖИ-мен байланысты барлық бастамалар этикалық, құқықтық және әлеуметтік тұрғыдан жан-жақты қарастырылуы қажет.

Жолдауда айтылған тағы бір маңызды бастама – цифрлық инфрақұрылымды дамыту. Мемлекет шалғай елді мекендерді сапалы интернетпен қамтып, цифрлық теңсіздікті жоюға басымдық беретін болады. Бұл – ауыл тұрғындарына да жаңа мүмкіндіктер ашып, олардың да елдің цифрлық дамуына белсенді араласуына жол ашады. Бұл Жолдау Қазақстанның жаңа технологиялық кезеңге дайын екенін көрсететін маңызды бағдар. Жасанды интеллект тек таңдаулы бір топтың ғана емес, бүкіл халықтың игілігіне айналуы тиіс деген ұстаным жолдауда айқын көрініс тапты.

Осылайша, Қазақстан жасанды интеллект дәуіріне нық қадам басып отыр. Бұл – жай ғана технологиялық өзгеріс емес, қоғам мен мемлекетті басқарудағы жаңа мәдениеттің бастауы. Енді бұл жолда нақты істер мен батыл шешімдер күтіледі. Жасанды интеллект – болашақтың емес, бүгіннің шындығына айналды. Ендігі мақсат – оны әділетті, тиімді әрі жауапты түрде іске асыру.

Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауы негізінде жаңа министрлік құрылды. Бұл министрлік Қазақстан тарихында алғаш рет жасанды интеллект пен цифрлық трансформацияны мемлекеттік деңгейде жүйелі басқаруға жауапты орган ретінде жұмысын бастады. Президент бұл шешімді еліміздің жаһандық технологиялық процестерден қалыспай, тіпті кей салаларда көшбасшы елге айналуы жолындағы нақты қадам деп бағалады.

Бұған дейін цифрлық даму мәселелері әртүрлі ведомстволардың құзырында болса, енді осы саладағы саясат, құқықтық реттеу, инфрақұрылым, кадр даярлау және халықаралық әріптестік бірыңғай министрлік арқылы жүзеге асады. Жаңа министрлікті басқару тізгініне білікті маман Жаслан Мадиев тағайындалды. Ол бұған дейін бірнеше маңызды мемлекеттік қызметтерде болған, цифрлық экономика, қаржы және халықаралық байланыс салаларында мол тәжірибесі бар. Жаслан Хасенұлы бұл саланы тек технологиялық даму деп емес, ұлттық идеология мен қауіпсіздіктің бір бөлшегі ретінде қабылдайтынын атап өтті.

Министрліктің негізгі бағыттары бірнеше маңызды саланы қамтиды. Біріншіден, жасанды интеллект пен цифрлық шешімдерді мемлекеттік басқаруға, денсаулық сақтау мен білім беру жүйесіне, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығына енгізу жұмыстары күшейеді. Бұл мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттырып, халықтың цифрлық сервистерге қолжетімділігін жақсартады. Екіншіден, жасанды интеллектпен жұмыс істей алатын кадрларды дайындау ісі басталды. Жаслан Мадиевтің айтуынша, алдағы бес жылда кем дегенде бір миллион қазақстандықты жасанды интеллект құралдарымен жұмыс істеуге үйрету жоспарланып отыр.

Үшіншіден, құқықтық база жаңғыртылып, арнайы цифрлық кодекс қабылданатын болады. Бұл ЖИ құралдарын қауіпсіз әрі әділетті қолдануға мүмкіндік береді. Министрлік цифрлық теңсіздік мәселесін де басты назарда ұстайды. Жасанды интеллект технологиясы тек ірі қалаларда емес, ауыл-аймақтарға да жетуі тиіс. Бұл үшін интернет инфрақұрылымы мен цифрлық білім беру ресурстары жетілдіріліп, барлық аймаққа қолжетімді етіледі. Сонымен қатар жасанды интеллект этикасы, жеке деректердің қорғалуы, адамның рөлі мен құқығы сияқты мәселелер де жаңа құрылымның басты міндеттерінің бірі болмақ.

Министрлік халықаралық әріптестікке де ашық. Жаңа технологиялар саласында шетелдік жетекші компаниялармен, ғылыми орталықтармен және стартаптармен тығыз байланыс орнатылады. Бұл Қазақстанды Орталық Азиядағы жасанды интеллект хабына айналдыруға мүмкіндік береді. Ел тарихында алғаш рет осындай заманауи сипаттағы министрліктің құрылуы–Қазақстанның стратегиялық ойлау деңгейінің жоғары екенін көрсетеді. Жасанды интеллект – жай ғана технология емес, ол – экономиканың жаңа парадигмасы, мемлекетті басқарудың заманауи құралы, қоғам өмірінің ажырамас бөлігі.

Президент жолдауында айтылғандай, адам мен жасанды интеллекттің арақатынасы жауапкершілік пен парасатты саясатты талап етеді. Жаңа министрлік осы миссияны арқалап отыр. Қазақстан енді технологияны тұтынушы ғана емес, оны жасаушы және экспорттаушы ел болуға ұмтылады. Бұл жолда Мемлекет басшысының бастамасы мен жаңадан құрылған министрліктің үйлесімді жұмысы елді болашаққа сенімді жетелейді.

Өркениеттік серпіліс

Жасанды интеллект – техникалық жаңалық емес, өркениеттік серпіліс. Кешегі күнге дейін ғылыми фантастика болып көрінген жасанды интеллект (ЖИ) бүгінде адамзат өмірінің барлық саласына еніп, біздің күнделікті тіршілігімізді, ойлау жүйемізді, жұмыс істеу тәсілімізді түбегейлі өзгертіп жатыр. Бұл – жай ғана бағдарламалар жиынтығы емес, шынайы өмірмен тығыз байланысты құрал, жаңа дәуірдің қозғаушы күші.

Қазіргі таңда жасанды интеллект – тек технология саласының ғана емес, бүкіл экономиканың, білім мен медицинаның, ауыл шаруашылығы мен өндірістің, тіпті мәдениет пен әдебиеттің ажырамас бөлігіне айналды. Басты ерекшелігі – ол үлкен көлемдегі деректерді талдап, нәтижесінде жылдам әрі дәл шешім қабылдай алады. Бұрын адамға көп уақыт пен күшті қажет ететін жұмыстарды енді секундтар ішінде жүзеге асырады. Бұл – адам өмірін жеңілдетіп, шығармашылыққа, идеяларға көбірек көңіл бөлуге мүмкіндік береді.

Бүгінде ЖИ-дің көмегімен әлемнің түкпір-түкпірінде медициналық диагноздар қойылып, студенттер білім алып, фермерлер ауа райын болжайды. Ол енді тек зертханадағы тәжірибе емес, әрбір адамның үйінде, қолында жүрген құралға айналды.

Білім, медицина, қауіпсіздік – жасанды интеллектінің нақты пайдасы

ЖИ технологиясы білім беру саласына жаңа тыныс берді. Әрбір оқушының жеке қабілеті мен деңгейіне қарай бағдарлама құрып, жеке оқыту тәсілін ұсынатын платформалар пайда болды. Онлайн курстар, смарт оқулықтар, жасанды интеллектке негізделген оқу ассистенттері – мұның бәрі білім берудің тиімділігін арттыруда. Мысалы, бір оқушы математикадан қиналса, жүйе соған арналған қосымша тапсырмалар мен түсіндірулер ұсынады. Мұғалімдер үшін де бұл – таптырмас көмекші. ЖИ көмегімен бағалау жүйесі автоматтандырылып, үй тапсырмаларын тексеру жеңілдеді. Енді педагогтер өз уақытының көп бөлігін оқушылармен тікелей жұмыс істеуге жұмсай алады. Денсаулық сақтау – ЖИ ең көп пайдасын тигізіп жатқан сала.

Қазіргі жасанды интеллект жүйелері рентген немесе МРТ нәтижелерін сараптап, кей жағдайда тәжірибелі дәрігерлерден де тез әрі дәл диагноз қоя алады. Бұл ерте кезеңде ауруларды анықтауға мүмкіндік беріп, адам өмірін сақтап қалуға себеп болады. Сонымен қатар дәрі-дәрмек шығару процесі де автоматтандырылды.

Бұрын жылдап алатын зерттеу жұмыстарын ЖИ бірнеше айда атқара алады. Бұған қоса, телемедицина арқылы шалғай ауылдағы адамдарға да сапалы кеңес беру мүмкіндігі артып отыр. Жасанды интеллект көмегімен бүгінгі таңда үлкен қалалардағы жол қозғалысын бақылау, апаттың алдын алу, құқықбұзушылықтарды тіркеу жұмыстары автоматтандырылып жатыр. Смарт-камералар мен талдау жүйелері қалалардың қауіпсіздігін арттырып, төтенше жағдайлар кезінде жылдам әрекет етуге септігін тигізуде.

Автопилотпен басқарылатын көліктер – ЖИ технологиясының тағы бір үлкен жетістігі. Бұл бағытта Tesla, Google сияқты ірі компаниялар еңбек етіп келеді. Мұндай жүйелер жүргізуші қатесін азайтып, жол апаттарының санын төмендетеді деп күтілуде.

Болашаққа көзқарас

Жасанды интеллект енді тек өндіріс пен ғылыми ортада ғана емес, қарапайым адамның күнделікті өміріне де терең араласып жатыр. Біз ұялы телефон арқылы сөйлескенде, әлеуметтік желіде пост жазғанда немесе онлайн дүкеннен зат сатып алғанда – бәрі ЖИ көмегімен жүзеге асады. Google Translate арқылы тіл аударамыз, Siri мен Alexa тәрізді виртуалды көмекшілерден ауа райын сұраймыз, банктерде несие рәсімдеу ЖИ сараптауынан өтеді. Қарапайым ғана мысал: бұрын үлкен қалаларда жол кептелісімен жүру қиындаса, бүгінде Яндекс пен Google Maps сынды қосымшалар бізге тиімді бағытты автоматты түрде ұсынып, уақыт үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар ЖИ қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік мәселесін шешуге де әсер ете алады. Арнайы жүйелер көру немесе есту қабілеті шектеулі жандарға арналған аудармашы құралдар жасап, оларды қоғам өміріне белсенді араластыруға көмектесуде.

Президенттің Жолдауында Қазақстанда Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігінің құрылуы да осы бағыттағы тарихи шешімдердің бірі болды. Бұл – еліміздің технологиялық тұрғыдан жаңа деңгейге көтерілуге ұмтылып отырғанының айғағы. Министрліктің басты мақсаты – ЖИ-ді қауіпсіз әрі әділетті түрде ел игілігіне қолдану.

Бұл болашақ – тек программистер мен инженерлер үшін емес, барлық саладағы адамдарға арналған жаңа мүмкіндік. Ең бастысы – біз бұл технологияны дұрыс, тиімді, адамға қызмет ететін жолмен қолдана білуіміз керек.

Жасанды интеллект – адамды алмастыра алмайды

Жасанды интеллект – тек өнімділік пен тиімділік құралы емес, ол адамзаттың жаңа мәдениеті мен ойлау жүйесінің бастауы. Бұл технология адам еңбегін толықтай алмастырмайды, бірақ оны толықтырып, жеңілдетіп, сапасын арттырады.

Ең маңыздысы–жасанды интеллект адамды алмастырмай, оған қызмет етуі керек. Сондықтан біз оған жауапкершілікпен, парасатпен қарауымыз қажет. Қазақстан бұл жолда алғашқы нақты қадамдарын жасап үлгерді. Ендігі мақсат – жасанды интеллектіні ел игілігіне, әрбір адамның өмір сапасын жақсартуға бағыттау.

Жасанды интеллект – болашақтың беті. Ал сол болашақты қалай жазатынымыз – бүгінгі әрекетімізге байланысты.

Мақпал СҮЙІНБАЙ