Өңірдің абыройы – баршамызға ортақ олжа. Әулиеатаның өнері өрге жүзіп жатса, баршамыз үшін жетістік. Жалпы, бұл ретте Әулиеатада терме, жыр өнері мүлдем дамымаған деген ой тумауы тиіс. Ерте ғасырлардан біздің өңірдің де небір жыршы-термешілері болды. Оны ешкім жоққа шығара алмайды. Сол үрдіс жалғасып, Жамбыл Жабаевтың кезеңіне жетті. Жамбыл бабаның қаншама дастандарды ұзақ күндер бойы жырлағанын білеміз. Шәкірттері Кенен Әзірбаев та жыршылық-термешілік дәстүрді дамытқан өнер иесі. Мұның баршасы қазақ түгілі, көршілес мемлекеттер де білетін ақиқат.

Терме-жырды неге есімізге алып отырмыз? Себебі, қазақтың барлық тәрбиесі мен тәлімі, өсиеті, өнегесі осы терменің сөздерінде жатыр. Осы күні ақ орамал салып барған жерін сыйламайтын келін көбейді. Ата-анасының абыройын түсірген, бұзақылыққа бой алдырған ұлдардың саны өсті. Соның салдарынан қылмыс жасау, ажырасу, ағайынның араздығы өршіп барады. Мұның баршасы термені тыңдай қалса, түгел шешімін тауып кетеді деп те айта алмаймыз. Бірақ, «Баланы жастан» дегендей, бөбектерді бесігінде жатқан кезінен жыр-термеге сусындатсақ, мектеп қабырғасында жүрген кезінен терменің тәлімін, сөздің қасиетін ұғынуға тәрбиелесек, келеңсіздіктер азаяр ма еді деген тілек.

Жалпы, термешілік, жыршылық туралы айтқан кезде біздің өңірде де ойымызға оралатын есімдер бар. Әуелі ұзақ жыл жыршылық, термешілік бағытта еңбек сіңірген Аяз Бетбаев есімізге түседі. Есімі айтыспен танылса да, Айтмұханбет Исақов та осы саланың дамуына біраз тер төккен азамат. Меркілік Бейбіт Шошабаевты, байзақтық Ертай Тазабековты, Болат Басықараевты атап өтуге болады. Біз бар болғаны 19 жасында облыстық термешілер байқауында бас бәйге алған термеші, Мәдениет саласының үздігі Маралбек Бабақұловты да сөзге тартқан едік. Ол: Бұрын әр айтыс арасында айтылған терме үшін де ұпай көтеріп, қазылар алқасы термешілерді де бөлек бағалайтын. Солай қанаттандық. Екі жыл бұрын «Хабар» агенттігі ұйымдастырған «Жеті қазына» республикалық байқауында біздің облыс бас жүлде алды. Сол байқауға Айгүл Есекеева екеуміз «Терме» аталымы бойынша Бекарыс Көштаев «жыршы» аталымы бойынша қатыстық. Биыл Жамбыл-Түркістан облыстары арасында өткен өнер жарысында термеші ретінде облыс намысын қорғадым», – деді.

Ал, байзақтық термеші Ертай Тазабеков:

«Барлық өсиет пен тағылым терменің сөздерінде жатыр. Сол құндылық жастар мен жасөспірімдер тәрбиесіне өте керек. Біз осы жағынан ақсап тұрмыз. Неге термешілер көп шықпайды деп кінә тағу да дұрыс емес. Соңғы ұзақ жылдар бойы бұл бағытқа көңіл бөлінбей кетті. Қазір айтыс өнері біздің облыста өте жақсы дамыды. Үлкендерін айтпағанда, оқушы ақындардың жетістіктері де қомақты. Сол секілді терме өнерін де мектеп қабырғасынан дамыту керек. Оқушылар арасында аудандық, облыстық терме байқаулары жиі өтіп, жеңімпаздарды ынталандыру қажет. Қазіргі таңда айтыскерлерді ынталандыру жақсы. Сондай деңгейде термешілерге де, жас термешілерге де назар аударуымыз керек. «Ел іші – өнер кеніші» дегендей, жас ұрпақты тәрбиелесек, жақсы термешілер көптің арасынан шығарына сенімім мол», – деді.

Біз Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Бақыт Шағырбаевты, Меркі ауданының құрметті азаматы Бейбіт Шошабаевты да сөзге тарттық. Олар да осы терме өнерінің жағдайына алаңдаушылықтарын білдірді.

Ұзақ жыл мектеп директоры, ауылдық округ әкімі болған байзақтық тұрғын, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері Назым Қуанышбаева:

«Тектілік пен ұлағаттың баршасы термеде жатыр. Термені 9-11 сыныптарға қосымша сабақ ретінде жаппай оқыту керек. Қазір мектептерге үйірме сағаттары бөлініп жатыр. Мүмкіндіктер бар. Солардың үздіктері аудандық, облыстық байқауларға қатысуы тиіс. Сонда бұл жұмыс оңға басады. Бұл іске ең алдымен мектеп директорының жанашырлығы керек. Мен зейнетте болсам да, Қызыл Жұлдыз ауылындағы өнер мектебінде терме сыныбының ашылуына ықпал етіп жатырмын», – деді.

Бұл ретте облыс әкімінің тікелей қолдауымен биыл ғана ашылған облыстық «Айтыс ақындары мен жыршы-термешілері орталығы» мекемесінің директоры Ахметжан Өзбековтің де айтары бар. Ахметжан Орынбасарұлы:

«Біздің өңірде айтыс өнері дамыған. Біздің екінші қанатымыз – термешілік пен жыршылық. Міне, осы салаға терең көңіл бөлінбей жатқанын түсінген облыс басшылығы арнайы орталық ашып отыр. Әзірге мұндай орталық біздің облыстан басқа өңірлерде жоқ. Термешілер қатары толығып келеді. Жыршылыққа да көңіл бөлеміз. Орталық жанынан жыршы-термешілер үйірмесін ашу қолға алынып жатыр, – деді.

Қалай десек те, термешілерді қолдау тасада қалмауы тиіс. Себебі, термешілік, жыршылық өнердің алға басуы – баршамызға ортақ жетістік.

Есет ДОСАЛЫ