Бірақ, соңғы жылдары қазақ ұлтының төл тарихында байқалып отырған отбасындағы олқылықтар мен кемшіліктер ауқымы үлкен ұлттық мәселеге айналуда. Сол мәселелердің бірі – отбасындағы зорлық- зомбылық тақырыбы ең өзекті болып тұр. Себебі, қоғамда орын алып отырған түрлі жайттар қоғамды алаңдатпай қоймайды.

Қазақстанда зорлық-зомбылық және қатыгездік жасау іс-әрекеттері туралы Конвенция бар, нақты жұмыстарға келетін болсақ, бұған құқық қорғау органдарының ресми тұлғалары жауап береді. Бірақ, бұл мекемемен қоса отбасы тарапынан да жауапкершілік күннен-күнге азаюда. Бізде ғана емес, бүкіл әлемде жасөспірімдер мен балалар үйінде, мектепте не болмаса қоғамдық мекемелерде қатыгездікпен және зорлық-зомбылықпен бетпе-бет келіп отырады. Алайда, бұл проблемаға қоғам осы кезге дейін зейін қоймай келді. Балаға қатысты зорлық-зомбылықтың түрлері өте көп. Мысалы, балаларға жасалған тұрмыстық зорлық- зомбылықт ар. Физикалық жағынан көңіл қоймау дегеніміз – дер кезінде балаға медициналық көмек көрсетпеу, баланы үйден шығарып жіберу немесе баланы қамап, үйден шығармау, тамақтандырмау сияқты орынсыз нәрселердің қолданылуы. Баланың көзінше ата-ананың ұрыс-керіс шығаруы, төбелесуі, ішімдік ішіп, темекі шегулері, отбасындағы ажырасу жағдайы да зорлық-зомбылыққа жатады.

Қоғамды зорлық-зомбылықсыз құру үшін түрлі іс-шаралар өткізіліп жатыр. Бірақ, бұл іс-шаралардан қатыгездік азаймай тұр.

Біз тұғыры биік, төрт терезесі тең, егеменді елміз, қылығы таза қыз бен арғымаққа мінер ұл өсірген елміз. Ал, тәуелсіз елде зорлық-зомбылыққа жол жоқ! Қоғамда болып жатқан дүниелердің барлығы дерлік отбасынан бастау алатыны анық. Сондықтан, қоғамды тазарту үшін ең алдымен отбасындағы тәрбие мен сауаттылықты дұрыстауымыз қажет. Қоғамның үлкен бір кеселіне айналған отбасындағы зорлық-зомбылық, буллингтер, ойынқұмарлық – барша адамның жауына айналған тәрбиесіздік, ішімдік сияқты зиянды нәрселердің салдарынан пайда болып отыр. Балалардың ата-анасынан зардап шегуі, көше кезіп, далаға түнеуі де осылардың кесірінен орын алуда.

Әке мен анаға, ата мен әжеге деген құрметтің бастапқы түп қазығы жоғалуда, мүмкін моралдық және этикалық құндылықтардың дағдарысы жас ұрпақтың тәрбиелілігінің деңгейіне әсерін тигізгендіктен шығар. Сондықтан, қазіргі балалардың жағдайын «қаңбақ» синдромы ретінде белгілеуге болады. Өскін ұрпақ «қаңбақ» өсімдігі секілді бір құндылықтардан алшақтады (кеңес кезіндегі тәрбие салдары), бірақ басқаша айтқанда, жас ұрпағымыздың көбі оңы мен солын ажырата алмай, жаман жолға түсіп, олардың ата-аналары қоғамдағы өз орындарын анықтай алмай отырғандар қатарына жатады.

Зорлық-зомбылық–денсаулыққа зиян келтіретін қиыншылық, тіпті өлімге де апаратын күш көрсету немесе күшті пайдалану қатері. Сондықтан зорлықтың қандай түрі болмасын, бұл адам құқықтарының бұзылуы. Отбасындағы зорлық-зомбылық құрбандарының көпшілігі моралдық тұрғыдан сыналудан қорқып, құқық қорғау органдарына шағымданудан бас тартады. Осыған сәйкес, әйелдер мен қыздар арасында әйелдердің құқықтық сауаттылығын арттырып, зорлық-зомбылықтың түрлері мен с ебептерін зерделеп, алдағы уақытта қылмыстық әрекеттерді болдырмау үшін профилактикалық жұмыстар жүргізілуде.

Мысалы, Тараз қаласы әкімдігі жанындағы әйелдер істері және отбасы-демографиялық саясат жөніндегі комиссиямен бірлескен шаралар туралы таныстыру, қоғамда отбасы институтының рөлін нығайту мақсатында осы жылдың сәуір айынан бастап «Отбасылық- тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі үш айлық» акциясы аясында тізім бойынша (девиантты отбасы, проблемалы отбасы, қылмысты отбасы) отбасыларға барып профилактикалық жұмыстар жүргізу қолға алынды. Бұл іс-шаралардың мақсаты – отбасы-тұрмыстық қатынастар аясында құқықбұзушылықты төмендету, тұрғындар арасында болып жатқан күш көрсетудің алдын алу. Осыған сәйкес, әйел балаларының құқықтық сауаттылығын арттырып, зорлық-зомбылықтың түрлері мен себептерін зерделеп, алдағы уақытта қылмыстық әрекеттерді болдырмау бағытында тиісті жұмыстар жүргізу қолға алынды.

Тәрбие – адамшылықтың тұғыры. Тұғыр болмаса, көркем дүние үгітіліп, дамыған нәрсенің бәрі өшеді. Демек, зорлық-зомбылықсыз және оның зардаптарымен күресудің бірден-бір әдісі – адамгершілігі жоғары, рухани бай ұрпақты тәрбиелеу.

Жанат САРЫБЕКОВА,

Тараз қалалық аналар алқасының төрайымы,

Тараз қаласы әкімдігі жанындағы әйелдер істері және отбасы- демографиялық саясат жөніндегі комиссияның мүшесі.