Жамбыл облысы әкімдігінің 2023 жылғы «28» наурыздағы №47 қаулысына қосымша Жамбыл облысы әкімдігінің 2022 жылғы «4» қазандағы №228 қаулысымен бекітілді

ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНЫҢ 2023-2027 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ БОЛЖАМЫ

(2-кезең)

ҚР Үкіметінің 2022 жылғы 27 тамызда өткен отырысындамақұлданған (№31 хаттама) Қазақстан Республикасының 2023-2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына өзгеріс (2023 жылғы 28 ақпандағы №8 хаттама) Тараз қаласы, 2023 жыл

1.	Жамбыл облысының 2021-2022 жылдардағы әлеуметтік-экономикалық даму үрдістері………………………………………………....................	4-12
2.	Жамбыл облысының 2023-2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамының негізгі басым бағыттары…………........	12-14
3.	Экономикалық саясатты іске асырудың негізгі шаралары…………………	15-23
4.	Экономиканың негізгі өсу факторлары мен әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштерінің болжамы……………………………………………………	23-24
5.	2023-2025 жылдарға арналған жергілікті бюджеттің негізгі параметрлері	24-28
6.	Бес жылдық кезеңге арналған әлеуметтік-экономикалық дамудың (аудан, облыстық маңызы бар қалалар бөлінісіндегі) негізгі көрсеткіштерінің және жоспарлы кезеңге арналған (аудандар, облыстық маңызы бар қалалар, аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер мен ауылдық округтер бөлінісінде) бюджет параметрлерінің (қосымша түрінде) болжамы
7.	Жергілікті басым бюджеттік инвестициялар тізбесі (қосымша түрінде).

  Жамбыл облысының 2023-2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

1. Жамбыл облысының 2021-2022 жылдардағы әлеуметтік-экономикалық дамуының үрдістері

Экономиканы дамытудың сыртқы және ішкі шарттары. 2021 жылы аймақтың экономикалық дамуы пандемия салдарынан қалпына келтіру шараларының әсерінен дамыды. Экономиканы, оның ішінде шағын және орта бизнесті, агроөнеркәсіптік кешенді қолдауға, инфрақұрылымды дамытуға, жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ пилоттық жобалар шеңберінде халық табысының төмендеуіне жол бермеуге бағытталған шаралар жүргізілді. 2021 жылдың қорытындысы бойынша облыс экономикасында дамудың оң серпіні байқалады. 2021 жылғы өңірлік өнім 2262,8 млрд. теңгені құрады, НКИ -106,6%. Жалпы өңірлік өнім құрылымында 19,0% – өнеркәсіпке, 10,1% – ауыл шаруашылығына, 19,7% – көлік пен байланысқа, 8,3% – құрылысқа, 9,4% – саудаға, 33,5% – өзге салаларға тиесілі. 2021 жылы салалардағы өсім еңбек өнімділігінің 8,3%-ға өсуімен қатар жүреді. Өсім ауыл шаруашылығындағы (5,2%-ға), өнеркәсіптегі (6,5%-ға), құрылыстағы (16,8%-ға), байланыстағы (24,4%-ға) еңбек өнімділігі көлемінің ұлғаюымен байланысты. Қабылданып жатқан шараларды ескере отырып, 2021 жыл қорытындысымен өңір өнеркәсібінің оң динамикасын көрсетті, онда нақты көлем индексі 2020 жылға қарағанда 106,0%-ды құрап, 639,1 миллиард теңгеге өнім өндірілді. Облыста өңдеу саласы дамыған, оның жалпы көлемдегі үлесі 71,0%-ды құрайды, онда 2,6%-ға (453,4 миллиард теңге) өсу байқалды. Өсуге тамақ өнімдері өндірісінің (1,2 есе), жеңіл өнеркәсіптің (8,9%-ға), машина жасаудың (1,2 есе), қағаздың (1,6 есе) ұлғаюы әсер етті. COVID-19 пандемия кезеңінде фармацевтика саласы белсенді дамып келеді, ол есепті кезеңде 5,2 есе өсімді көрсетіп отыр. Отандық иммундық препараттар шығаратын биофармацевтикалық зауытта «QazVac» вакцинасының 3,2 миллион дозасы әзірленді. Құрамында алтын бар кендерді (5,4%-ға), фосфатты майда тартылған шикізатты (7,1%-ға), әктас пен гипсті (1,1 есе), сазды (2,5 есе) өндіру есебінен тау-кен өндіру өнеркәсібі мен карьерлерді қазу көлемі 0,6%-ға (63,1 миллиард теңге) өсті. Электр энергиясымен, газбен, бумен, ыстық сумен және кондиционерленген ауамен жабдықтаудағы жұмыстар мен қызметтердің көлемі 30,1%-ға (117,3 миллиард теңге) ұлғайды. Өнеркәсіптегі өсудің ынталандырушы факторларының бірі негізгі капиталға 188,2 миллиард теңге (НКИ-154,2%) инвестициялау болып табылады, оның ішінде өңдеуші өнеркәсіпке – 72,7 миллиард теңге (НКИ-180,4%). Сондай-ақ, Индустриялық-инновациялық дамудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру, онда 2021 жылы 651 жаңа жұмыс орнымен 18,4 миллиард теңгеге 12 өндіріс іске қосылды. «Қарапайым заттар экономикасы» шеңберінде екінші деңгейдегі банктер мен агро-кредиттік корпорация арқылы 69,6 миллиард теңге сомасына 184 жоба мақұлданды, оның ішінде 59,2 миллиард теңгеге 181 жоба несиелендірді. Жамбыл облысы «жасыл» экономиканы дамытудың басымды бағыты бойынша өңірлер арасында көшбасшылардың бірі болып табылады. Жалпы, белгіленген қуаты 387,8 МВт болатын жаңартылатын энергия көздерінің 17 объектісі бар, оның ішінде Орта Азиядағы ең ірі күн электр станциясы «BurnoyeSolar» ЖШС болып табылады. Есепті кезеңде әлемдік экономикалық дағдарыс және пандемия жағдайында ауыл шаруашылығында азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және азық-түлік өнімдерінің импортын алмастыруға ерекше назар аударылды. 2021 жылы Агроөнеркәсіптік кешеннің 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде ауыл шаруашылығына 19,4 миллиард теңге субсидия, негізгі капиталға 29,9 миллиард теңге инвестиция бағытталды. Тиімді шаралар негізінде 2021 жылы ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі 2020 жылғы деңгейге қарағанда 1,4%-ға өсіп, 478,1 миллиард теңгені құрады, оның ішінде мал шаруашылығы – 4,8%-ға (175,4 миллиард теңге), ал өсімдік шаруашылығы 1,0%-ға (302,3 миллиард теңге) төмендеді. 2021 жылғы ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің өсуі 5,2%-ды (бір жұмыспен қамтылғанға 1678,8 мың теңге) құрады. Дәнді және дәнді-бұршақты дақылдардың жалпы түсімі (өңдеуден кейінгі салмақта) 2020 жылғы деңгеймен салыстырғанда 34,9%-ға (548,6 мың тонна) төмендеді, орташа өнімділік гектарына 14,5 центнерді құрады. Бұл ретте майлы дақылдардың жалпы түсімі 0,1%-ға артып, 46,8 мың тоннаны, көкөністер – 7,3%-ды (2014,1 мың тонна), бақша дақылдары 1%-ды (405,3 мың тонна), картоп – 4%-ды (267,7 мың тонна) құрады. Қант қызылшасын өндіру 160,3 мың тоннаға жетіп, 20%-ға өсті. Ресурс үнемдеу технологияларының ауданы 29,8 мың гектарға, су үнемдеу технологияларының ауданы 40 мың гектарға дейін жеткізілді. 43,0 мың гектар суармалы жер қалпына келтіріліп, аумағы 179,8 мың гектарды құрады. Озық технологияларды енгізу есебінен қарқынды бақтардың ауданы 1145 гектарға жетті. Пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің 113,8 мың гектары мемлекеттік меншікке қайтарылды (7,5 мың гектар – егістік, 106,3 мың гектар – жайылым). Ет (тірі салмақта) өндірісінде 2020 жылға қарай 6,6%-ға, сүт – 2,3%-ға, жұмыртқа – 8,7%-ға, жүн – 1,7%-ға, ірі қара мал санында – 10,1%-ға, қой – 7,1%-ға, жылқы – 10,2%-ға, түйе – 3,5%-ға өсім байқалады. Құстардың саны 3,9%-ға азайды. 4919,4 тонна ет, оның ішінде 4007,2 тонна сиыр еті, 590,6 тонна қой еті, 321,0 тонна құс еті және 0,6 тонна жылқы еті экспортталды. 2019 жылы басталған «Жамбыл облысы халқының табысын арттыру» пилоттық жобасының 5 бағытын қаржыландыруға республикалық бюджеттен 2,5%-бен 7,2 миллиард теңге, жергілікті – 2,0 миллиард теңге (5%-бен) бөлінді. 10 ауданының 11 ауылдық округінен 2478 тұрғын және 11 жаңа ауыл шаруашылығы кооперативтері несие алды. 2021 жылы револьверлік механизм бойынша қайтарымды қаражат есебінен 3 ауылдық округте 2,7 миллиард теңге сомасына 300 жоба іске асырылды, 32 бірлік техника берілді. Кәсіпкерлерге «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы аясында мемлекеттік қолдау көрсетіледі. «Пайыздық мөлшерлемені субсидиялау» құралы бойынша 33,8 миллиард теңгеге 1329 жобаға, «Банктердің кредиттері бойынша кепілдік беру» құралы бойынша 8,4 миллиард теңгеге 1154 жобаға, «Өндірістік (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту» құралы бойынша 231,7 миллион теңгеге 5 жобаға, «Гранттық қаржыландыру» құралы бойынша 692,9 миллион теңгеге 272 жобаға қолдау көрсетілді. Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде 16423 жұмыс орны сақталып, 5724 жаңа жұмыс орны құрылды. 2022 жылғы 1 қаңтарға жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 71,3 мың бірлікке немесе 2020 жылға қарағанда 102,8%-ға жетті. 2021 жылы бизнес субъектілері өндірген өнім мен қызмет көлемі 3,7%-ға артып, 834,1 миллиард теңгені құрады. 2021 жылғы жалпы өңірлік өнімдегі шағын және орта кәсіпкерліктің үлесі 25,9%-ды құрады. Бөлшек сауда айналымы 2020 жылғы деңгейге қарағанда 3,6%-ға, азық-түлік және азық-түлік емес тауарларды өткізу көлемінің 1,1 есе өсуі есебінен ұлғайды. Төтенше жағдай режимі, коронакризис жаңа қызмет түрлерінің – азық-түлік пен тауарларды жеткізу, интернет-сату дамуына әсер етті. Электрондық сауданы дамыту мақсатында 42,9 мың кәсіпкерлік субъектілері онлайн кассалық аппараттармен жабдықталған. Онлайн-қызмет көрсетуге 91 кафе, 72 асхана, 39 азық-түлік дүкені мен супермаркет, 93 азық-түлік емес дүкен көшті. Нәтижесінде интернет арқылы бөлшек сауда көлемі 3,0 миллиард теңгені, көтерме сауда – 2,6 миллиард теңгені құрады. Жүк айналымының көлемі 0,4%-ға, жолаушылар айналымы 2,7%-ға өсті. 143,3 миллион тонна жүк, 451,6 миллион жолаушы тасымалданды. Байланыс қызметтерінде өсім 13,3%-ды құрады, бұл ұялы байланыс Интернет желісі қызметтерін пайдаланушылардың өсуі есебінен (1,2 есе). Әлемдік сұраныстың төмендеуі тауарлардың экспорты мен импортына теріс әсер етті. Сыртқы сауда айналымында, ҚР Қаржы министрлігі мемлекеттік кірістер Комитетінің мәліметтері бойынша, 47,0%-ға немесе 262,5 миллион АҚШ долларына өсім тіркелген, оның ішінде 65,7 миллион АҚШ доллары (11,4%-ға) сомасына тауарлар экспортталған, 196,8 миллион АҚШ долларына (64,5%-ға) импортталған. Сальдо 131,1 миллион АҚШ долларын құрап, теріс қалыптасты. Еуразиялық экономикалық одақ елдерімен өзара сауда 28,3%-ға өсті, оның ішінде экспорт – 19,4%-ға, импорт – 33,0%-ға, Ресеймен тауар айналымының өсуі есебінен 1,4 есе ұлғайды. Тауарлар экспортының көлемі Арменияға –75,0%-ға, Белорусияға – 77,2%-ға, Қырғызстанға –17,7%-ға қысқарды. Инвестиция көлемі 2021 жыл қорытындысымен 398,6 миллиард теңгені немесе 2020 жылдың тиісті кезеңіне 110,2%-ды құрады. Өсім Жамбыл ауданында құрылысы жоспарланып жатқан жаңа тұрғын үйлерге инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым жүргізуге, газбен қамтуға, елді мекенішілік қиыршық тас жолдарды салуға, Аса ауылында Абай көшесінің бойында көппәтерлі тұрғын үй салуға, республикалық маңызы бар «Ұзынағаш-Отар» және «Құрту-Бурылбайтал» автожолын қалпына келтіруге инвестициялар тарту есебінен қамтамасыз етілді. Құрылыс жұмыстарының көлемі 195,4 млрд. теңгені немесе 2020 жылдың тиісті кезеңіне 129,4% құрады. Өсім Тараз қаласында 200 төсек-орындық облыстық онкологиялық диспансердің, 15 шағын мөлтек ауданында көппәтерлі тұрғын үйлердің, Тараз қаласындағы 600 орындық мектеп құрылыстарының, Мойынқұм ауданында «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автомобиль жолын реконструкциялау, Талас ауданында Қаратау қаласы үшін Көктал су құбырының құрылысы есебінен қамтамасыз етілді. 2021 жылы тұрғын үй құрылысына бюджеттен 21,8 миллиард теңге бөлінді, жалпы ауданы 313,8 мың м2 құрайтын 4481 пәтерлі 76 көпқабатты үй салынды («Нұрлы жер» аясында – 20,3 миллиард теңгеге 74 үй, «Жұмыспен қамту» аясында – 1,5 миллиард теңгеге 2 үй). Жыл қорытындысымен 41 көпқабатты үй пайдалануға беріліп 2241 отбасы баспанамен қамтылды (о.і. 960 пәтерлі 13 кредиттік және 1281 пәтерлі 28 арендалық үй). Сонымен қатар, «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы аясында әлеуметтік аз қамтылған және көпбалалы отбасыларға республикалық бюджеттен бөлінген 921,3 млн. теңгеге 94 пәтер сатып алынды. Пайдалануға енгізілген тұрғын үйлердің жалпы көлемі 683,3 мың ш.м құрап, немесе 2020 жылдың тиісті деңгейіне 110,6%. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығында 2021 жылы 3,3 миллиард теңге сомасына 73 үй жөнделді, оның ішінде 57 үй республикалық бюджеттен (2,7 миллиард теңге), 8 – жергілікті (0,4 миллиард теңге), 8 – қайтарымды қаражат есебінен (0,3 миллиард теңге) қаржыландырылды. Нәтижесінде, күрделі жөндеуді қажет ететін кондоминиум нысандарының үлесі 54,4%-дан 49,6%-ға дейін төмендеді. 2021 жылдың қорытындысы бойынша орталықтандырылған сумен 267 ауылдық елді мекен немесе АЕМ жалпы санының 72,7% қамтамасыз етілді. Қалаларда орталықтандырылған ауыз суға қолжетімділік 419 мың адамды (91,0%), ауылдық елді мекендерде – 612,2 мың адамды (88,8%) құрады. Орталықтандырылған газбен 237 елді мекен (63,9%) немесе 968 мың адам (84,2%) қамтамасыз етілді, оның ішінде облыс қалаларында 435,3 мың адам (95,33%), ауылдық елді мекендерде – 69,2%. Автожол саласын дамытуға 2021 жылы облыстық және аудандық маңызы бар 214,2 км автомобиль жолдарын күтіп ұстауға және жөндеуге 6,1 миллиард теңге игерілді, олардың есебінен 3,6 км жол салынып, 214,2 км жол орташа жөндеуден өтті. Оның ішінде 177,9 км – облыстық маңызы бар автожолдар (3,6 км - құрылыс; 174,3 км - орташа жөндеу), 36,3 км аудандық маңызы бар автожолдар. Нәтижесінде, жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автожолдардың үлесі 95%-ға дейін жеткізілді. Тараз қаласының қоғамдық көліктерінде «Tulparcard» электронды билеттеу енгізілді, онда 232 стационарлық және 342 мобильді терминал орнатылды. Электрондық билеттеу жүйесі шеңберінде билеттер бойынша қолма-қол ақшасыз төлемдер үлесінің транзакциясы 98%-ды құрап, 53 жаңа жұмыс орны ашылды. 2021 жылғы желтоқсандағы инфляция деңгейі 8,1%-ды құрады. Азық-түлік тауарларының бағасы – 9,7%-ға, азық-түлік емес тауарларға – 8,0%-ға, ақылы қызметтер – 6,3%-ға көтерілді. Облыста инфляция деңгейі республикалық орташа көрсеткіштен 0,3 пайыздық тармаққа төмен (ҚР - 8,4%). Әлеуметтік сала. Басты басымдықтардың бірі жаңа жұмыс орындарын құру және халықтың табысын арттыру болып табылады. 2021 жылы 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобасы аясында жұмыспен қамтудың белсенді шараларымен 58078 адам қамтылды. Бос жұмыс орындарына 30195 адам жұмысқа орналастырылды. Әлеуметтік жұмыс орындарымен 1516, жастар практикасымен – 2107, ақылы қоғамдық жұмыстарымен– 11085 адам қамтылды, қысқа мерзімді оқытудан өткені – 1322, кәсіпкерлік негіздеріне оқытылғаны – 4627 адам. Жалпы, жұмыспен қамту органдарына жүгінген 54338 адамның 37680-і жұмысқа орналастырылды. Мемлекеттік қолдау шараларының арқасында облыс бойынша 38752 жаңа жұмыс орындары құрылды (оның ішінде тұрақтысы – 18998, уақытша – 19754), оның ішінде Жұмыспен қамту жол картасы аясында – 725 жұмыс орны, онда 9,5 млрд.теңге сомасына 29 жоба іске асырылды. Алайда, қалыптасқан жағдайға байланысты, өндірістік белсенділік еңбек нарығының кейбір көрсеткіштеріне теріс әсер етті. Жұмыс күші `1157 адамға азайып, 528332 адамды құрады, жұмыспен қамтылған халық саны 1144 (502660) адамға. Жұмыссыздар саны 13 адамға (25672) төмендеді. Жұмыссыздық деңгейі 4,9%-ды құрады. Бұл ретте, жалдамалы жұмыскерлердің 1223 адамға (333 848) өсуі және өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық санының 2367 адамға (168 812) төмендеуі байқалады. Халықты әлеуметтік қолдау бойынша қабылданып жатқан шаралар аясында 2021 жылда бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы 2020 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда номиналды тұлғалауда 24,9%- ға, нақты 15,7% - ға ұлғайып, 195 922 теңгені құрады. Еңбекақыдағы айырмашылықтар экономикалық қызметтің түрлі салаларындағы қызметкерлерге тән. Еңбекақының ең жоғары шамасы ғылыми-зерттеулер және әзірлемелер – 561130 теңге, ең төменгі шамасы – жұмысқа орналастыру саласындағы қызмет – 79 570 теңге белгіленді. Ең жоғарғы еңбекақы Қордай ауданында байқалады– 242593 теңге, ең төменгі Талас ауданында – 159 373 теңге. Халықтың жан басына шаққандағы орташа атаулы ақшалай табысы 2020 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда номиналды тұлғалауда 11,5% -ға, нақты 2,7%- ға өсіп, 96123 теңгені құрады. Ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі облыс бойынша 5,3% құрады, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 0,5 пайыздық тармаққа төмен. 2021 жылы облыс экономикасында дамудың оң серпіні байқалады. Білім беру саласында облыстың жұмыс істеп тұрған 562 мектепке дейінгі ұйымдарында (431 балабақша мен 131 шағын орталық) 57,1 мың бала қамтылды. 3 пен 6 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі ұйымдар қызметімен қамту 100%-ды құраса, 1-6 жас – 91,5%, бұл 2020 жылдың тиісті кезеңінен 0,1 пайыздық тармаққа жоғары. Облыстың барлық 445 мектептері интернет желісіне қосылған. Компьютерлік техникамен қамтамасыз ету бір компьютерге орта есеппен 4 оқушыны құрайды. 371 мектепте 2452 интерактивті тақта орнатылған, барлық 445 мектепте «Күнделік» жүйесі енгізілген (100%). 2022 жылы облыс экономикасында дамудың оң серпіні байқалады. 2022 жылғы қаңтар-қыркүйекте Жамбыл облысында өндірілген жалпы өңірлік өнімнің көлемі 1664,3 млрд. теңгені құрады. ЖӨӨ-нің өткен жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда нақты көлемінің өзгеру қарқыны 3,1% өсті. Жалпы өңірлік өнім құрылымында 21,2% – өнеркәсіпке, 12,2% – ауыл шаруашылығына, 13,7% – көлік пен байланысқа, 6,6% – құрылысқа, 9,9% – саудаға, 36,4% – өзге салаларға тиесілі. 2022 жылдың 9 айында облыс бойынша еңбек өнімділігінің өсуі 6,4%-ды құрады, бұл өнеркәсіпте (12,0%-ға), ауыл шаруашылығында (4,6%-ға), саудада (6,0%-ға), байланыста (19,4%-ға), көлікте (10,8% - ға) артуына байланысты. 859,8 миллиард теңгеге өнеркәсіп өнімі өндірілді (НКИ-110,2%). Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі 10,6%-ға (618,3 миллиард теңге), электр энергиясымен жабдықтау 19,4%-ға (131,1 миллиард теңге), сумен жабдықтау – 3,5%-ға (6,0 миллиард теңге) ұлғайды. Индустрияландырудың 3 кезеңі аясында 2022 жылы Бірыңғай Индустрияландыру картасы бойынша сомасы 56,7 миллиард теңге болатын 8 инвестициялық жоба жүзеге асырылып, 595 жаңа жұмыс орны ашылды. Ірі жобалар болып табылады: «Қазфосфат» ЖШС-гі – жылына 1 миллион тоннаға дейін минералдық тыңайтқыштар өндіру, 100 жаңа жұмыс орнын құру; «Alina Group» ЖШС-гі – өндірістік алаңды кеңейту және жаңғырту, қуаттылығы – 107,7 мың шаршы метр плиталарды, 147,8 мың тонна сылақ пен желімді, 31,7 мың тонна гипсті жылына өндіру (320 жаңа жұмыс орны); «Қаратау ПРО» ЖШС-гі – ұсақ түйіршікті толтырғыштар шығаратын жұмыс істеп тұрған зауыттың өндірістік қуатын арттыру, қуаты – жылына 127 мың тонна (25 жаңа жұмыс орны). Бұдан басқа, қуаты 13,5 МВт баламалы электр энергиясын өндіру бойынша жобалар іске асырылуда (1 және 2-кезең Шенгелді жел электр станциясының, Новатек жел электр станциясының құрылысы). Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында агроөнеркәсіптік кешенді дамытуға 2022 жылы 30,6 миллиард теңге субсидия бөлінді және игерілді (республикалық бюджеттен – 20,3 миллиард теңге, облыстық – 10,3 миллиард теңге). Нәтижесінде жалпы өнім көлемі 2021 жылға қарағанда 7,5%-ға өсіп, 590,2 миллиард теңгені құрады. 2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 92,6 мың бірлікті немесе 129,8%-ды құрады. Тіркелген субъектілердің жалпы көлеміндегі жұмыс істеп тұрған ШОБ үлесі 87,2%-ды құрайды. Бөлшек сауда 0,1%-ға, көтерме сауда 4,2%-ға өсті. 2021 жылға қарай көліктің барлық түрлерімен жүктерді тасымалдау 0,2%-ға, жолаушыларды тасымалдау – 5,9%-ға, байланыс қызметтері – 2,7%-ға ұлғайды. 2022 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында сыртқы сауда айналымы 426,4 миллион АҚШ долларын немесе 2021 жылға қарай 165,1%-ды құрады, оның ішінде экспорт – 163,3 миллион АҚШ доллары (2,7 есе), импорт – 263,1 миллион АҚШ доллары (133,6%). Еуразиялық экономикалық одақ елдерімен өзара сауда 3,2%-ға ұлғайды. Инвестиция көлемі 2022 жылдың қаңтар-желтоқсанында 423,1 млрд. теңгені немесе 2021 жылдың тиісті кезеңіне 101,2%-ды құрады. Негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемінің өсуі Байзақ ауданында Көктал а. 600 орындық мектеп, 250 орындық орталық клиника, 3 дәрігерлік амбулатория, «Шатыркөл-Жайсан кластерінде байыту фабрикасын, «Корцем» ЖШС-гі цемент өндіру зауытын, биофармацевтикалық зауыт базасында субстанциялар өндіру бойынша цехы құрылысына тартылған инвестиция есебінен байқалады. Құрылыс жұмыстарының көлемі 277,7 млрд. теңгені немесе 2021 жылдың тиісті кезеңіне 101,0% құрады. Өсім «Аaengineeringgroup» ЖШС Шатыркөл – Жайсан кластерінде байыту фабрикасын, «Ка-строй ЛТД» ЖШС биофармацевтикалық зауыты базасында субстанциялар өндіру цехын салу, Тасөткел су қоймасы бөгетінің сейсмикалық тұрақтылығын арттыра отырып, 2-ші кезекті қайта жаңарту есебінен қамтамасыз етілді. Пайдалануға енгізілген тұрғын үйлердің жалпы көлемі 693,5 мың ш.м немесе 2021 жылдың тиісті деңгейіне 101,5%-ды құрады. 2022 жылы 4 388 пәтерлі 68 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысын жүргізуге 25,1 млрд. теңгеге (20,9 млрд.тг. – құнды қағаз; 3,6 млрд.тг. – арендалық үй, пилоттық жоба – 0,6 млн.тг.) бөлінді. Оның 680 пәтерлі 11 арендалық, 3 648 пәтерлі 56 кредиттік және 60 пәтерлі 1 пилоттық жоба. 2023 жылдың 1 қаңтарына 25,0 млрд. теңге немесе есепті кезеңнің жоспарына 99,8% игерілді. Жыл қорытындысымен 2 260 пәтерлі (124,5 мың шм) 34 үй пайдалануға берілді (680 пәтерлі 11 арендалық, 1580 пәтерлі 23 кредиттік). Аудандық бюджет қаражаты есебінен (сметалық құны 34,8 млрд.теңге) 2870 пәтерлік жалға берілетін тұрғын үйдің 49 жобасын іске асыруға мемлекеттік сараптама қорытындысы алынды. Бүгінге, тұрғын үй саясатының өзгеруіне байланысты аталған жобалар қолдау таппауда (Байзақ ауданы – 10 үй; Жамбыл ауданы – 4 үй; Жуалы ауданы – 11 үй; Қордай ауданы – 5 үй; Меркі ауданы – 5 үй; Мойынқұм ауданы – 4 үй; Шу ауданы – 3 үй; Талас ауданы – 4 үй; Т.Рысқұлов аудан – 1 үй; Сарысу ауданы – 2 үй.). Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында облыстың 367 ауылдық елді мекенінің 270-і (622 мың тұрғын) орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілген. 2022 жылы 19,8 миллиард теңгеге 49 жоба іске асырылды. Сумен 18 ауылдық елді мекен немесе 22,6 мың адам қамтылған (77,7%). Нәтижесінде халық санына шаққанда ауыз сумен қамтамасыз ету 88,8%-дан 92,0%-ға немесе 285 ауылдық елді мекенге дейін ұлғайды. Табиғи газбен 259 елді мекенде 1020,5 мың адам қамтылған (халыққа есептегенде 88,6%-дан 89,5%-ға дейін). 2022 жылы 18 газдандыру нысанын салуға 11,2 миллиард теңге бөлінді. 17 ауылдық елді мекен немесе 8,8 мың адам (73,5%) газдандырылды. Нәтижесінде газбен қамтамасыз ету деңгейі 89,5%-ға немесе 1029,3 мың адамға (274 ауылдық елді мекен) дейін ұлғайды. Автожол саласына 16,2 млрд.теңге бөлінді, 605,2 км асфальт жабыны төселіп, ұзындығы 10 мың шқ жолдарға орташа жөндеу жүргізілді, ал Тараз қаласында - ұзындығы 9,4 шқ Ташкент және Мәмбет батыр көшелерін реконструкцияланды. Нәтижесінде жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының үлесі 95,0%-дан 97,0%-ға дейін ұлғайды. 2022 жылғы желтоқсан айында инфляция 19,8%-ды құрады. Азық-түлік тауарлар бағалары 26,0%-ға, азық-түлік емес тауарлар – 18,2%-ға, ақылы қызметтер 12,5%-ға көтерілді. Инфляция деңгейі орташа республикалық көрсеткіштен 0,5 пайыздық тармаққа төмен (ҚР - 20,3%). Әлеуметтік сала. 2022 жылғы қаңтар-желтоқсанда 35347 жаңа жұмыс орындары құрылды (тұрақты – 20261, уақытша – 15086). Жұмыспен қамтудың белсенді шараларымен барлығы 75565 адам қамтылды. Бос жұмыс орындарына 35590 адам жұмысқа орналасты, әлеуметтік жұмыс орындарымен 1168 адам, жастар практикасымен – 1840 адам, ақылы қоғамдық жұмыс орындарымен 9847 адам қамтылды. Жұмыспен қамту органдарына жүгінген 76005 адамның 38043-і жұмысқа орналастырылды. Бір қызметкердің орташа айлық еңбекақысы 243477 теңгені құрады, бұл 2021 жылдың тиісті кезеңінен номиналдық тұлғалауда – 13,1%-ға артты (2022 жылдың 4 тоқсаны). Білім беру саласында облыстың жұмыс істеп тұрған 572 мектепке дейінгі ұйымдарында (449 балабақша мен 123 шағын орталық) 59,4 мың бала қамтылды. 3 пен 6 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі ұйымдар қызметімен қамту 100%-ды құраса, 1-6 жас – 91,7%, бұл 2021 жылдың тиісті кезеңінен 0,2 пайыздық тармаққа жоғары. Облыстың барлық 445 мектептері интернет желісіне қосылған. Компьютерлік техникамен қамтамасыз ету бір компьютерге орта есеппен 4 оқушыны құрайды. 349 мектепте 2430 интерактивті тақта орнатылған, барлық мектепте «Күнделік» жүйесі енгізілген (100%). Облыс тұрғындары үшін жоғары мамандандырылған медициналық көмек, әсіресе кардиохирургия, урология, балалар хирургиясы және пульманология қызметтері қолжетімді. Халықтың нысаналы топтарына скрининг белсенді жүргізілуде. Амбулаториялық деңгейде тегін медициналық және дәрілік көмек қамтамасыз етіледі. Өңірлік даму. Ауылдық елді мекендердің әлеуетін дамыту «Ауыл – Ел бесігі» жобасы, «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы шеңберінде ұлттық стандарттар жүйесіндегі тірек және спутниктік ауылдарды дамыту есебінен жүзеге асырылады. Ауылдық елді мекендерді анықтау критерийлерін бекіту әдістемесіне сәйкес даму әлеуеті бар 239 ауыл іріктелді (67 тірек және 172 спутниктік). 2021 жылы 67 ауылдық елді мекенде 8,7 миллиард теңгеге сомасына 119 жоба іске асырылды, 590 жұмыс орны құрылды. «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында 2022 жылы 14,1 млрд.теңгеге (Ұлттық қор – 12,4 млрд. теңге, ЖБ – 1,7 млрд. теңге) 82 елді мекенде 149 жобаны (38 тірек, 43 спутниктік, 1 стратегиялық) іске асыру көзделген. Жыл қорытындысымен 13,3 млрд.теңгеге 114 нысан іске асырылды (Ұлттық қор – 11,7 млрд. теңге, ЖБ – 1,6 млрд. теңге).

2. Жамбыл облысының 2023-2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамының негізгі басым бағыттары

Облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуы 2023-2027 жылдары өңірдің экономикасы мен әл-ауқатының тұрақты өсуіне бағытталған «Қазақстан – 2050» стратегиясы, Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдаулары, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі жалпыұлттық басымдықтары мен Ұлттық даму жоспары, сондай-ақ ұлттық жобалар және т.б. негізінде бағдарланған қағидаттары арқылы орындалатын болады. Макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету: – салық базасын ынталандыру мен кеңейтуге және бюджеттің кіріс бөлігін нығайтуға, көлеңкелі экономика деңгейін төмендетуге, бюджет қаражатын тиімді пайдалануға бағытталған фискалдық саясатты жетілдіру жалғастырылады; – теңгерімді экономикалық дамуды қамтамасыз ету мақсатында ақша-кредит саясаты шеңберінде инфляцияны 2023 жылы 7,5-9,5%-ға, 2024 жылы 4-5%-ға, кейіннен 2025-2027 жылдары 3-4%-ға дейін біртіндеп төмендету көзделіп отыр. Апта сайынғы азық-түлік жәрмеңкелерін ұйымдастыру жөніндегі практиканы жалғастыру, көтерме (коммуналдық) және бөлшек сауда азық-түлік базарлары мен сауда инфрақұрылымын одан әрі дамыту жолымен ішкі нарықты ауыл шаруашылығы өнімдерімен молықтыруға бағытталған іс-шараларды іске асыруды жалғастыру есебінен. Экономика салаларын дамыту арқылы: – өнеркәсіптік әлеуетті дамыту «2021-2025 жылдарға қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу» Ұлттық жобасын іске асыру шеңберінде өңдеуші өнеркәсіпті іске асыру шоты, кәсіпорындарды технологиялық жаңғыртуға баса назар аудара отырып, тиімді индустриялық саясат, цифрландыруды енгізе отырып, бәсекеге қабілетті экспортқа бағдарланған өндірістерді дамыту; – ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін арттыру, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығы өнімдерін терең өңдеу және оның экспортын арттыру, тұқым шаруашылығын дамыту, жобаларды одан әрі іске асыру, саланың барлық технологиялық процестерін цифрландыру, 2021-2030 жылдарға арналған АӨК дамыту Тұжырымдамасын және 2021-2025 жылдарға арналған АӨК дамыту жөніндегі Ұлттық жобаны іске асыру есебінен ауыл тұрғындарының табысын тұрақты арттыру; – отандық және шетелдік инвестицияларды тарту есебінен инвестициялардың өсу қарқынын жеделдету, инвесторлардың құқықтарын қорғауды күшейту, бизнес үшін тұрақты және ауыртпалық салынбайтын жағдайларды қамтамасыз ету, мемлекеттік-жекешелік әріптестік құралдарын қолдану; – шағын және орта бизнесті дамыту және оның жалпы өңірлік өнімдегі үлесін ұлғайту, кәсіпкерлік белсенділікті арттыру, өз ісін ашу үшін жағдайлар жасау, кәсіпкерлік субъектілері үшін қаржыландырудың қолжетімділігін арттыру және кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі Ұлттық жоба шеңберінде ауыл кәсіпкерлері үшін нақты қолдау алу; – сауда байланыстарын нығайтып дамыту, экспортты ұлғайту, ЕАЭО шеңберінде еркін сауда аймақтарын ашу, жаңа тауарлар экспортын ұлғайту; – халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын жақсарту үшін қолайлы және жайлы өмір сүру жағдайларын жасау жөніндегі жұмыс жалғастырылады, сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту, ТКШ мен тұрғын үй қорын жаңғырту жөніндегі жобалар іске асырылады, жеңілдікті қарыздар шеңберінде тиімді әлеуметтік қолдау көрсетіледі, тұрғын үйдің қолжетімділігін 1 адамға 30 шаршы метрге дейін арттыру; – көлік-логистикалық кешенді дамыту және зияткерлік көлік жүйесін енгізу, автомобиль жолдарының сапасын арттыру, «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» Ұлттық жобасы шеңберінде транзиттік жүк ағындарының көлемін ұлғайту; – экологиялық жағдайды жақсарту, орман қорында және елді мекендерде ағаштар отырғызу, қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу жөніндегі жобаларды іске асыру, «Жасыл Қазақстан» Ұлттық жобасы шеңберінде қолайлы өмір сүру ортасын құру; – «Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс» Ұлттық жобасы шеңберінде ақпараттық қауіпсіздік шараларын күшейте отырып, цифрлық технологияларды жедел енгізу арқылы цифрландыру мен инновациялық экономиканы дамыту. Теңгерімді өңірлік даму арқылы: – халықтың әл-ауқатын облыстың даму әлеуетін «өсу нүктелерін» арқылы дамыту және өмір сүрудің базалық сапасын өңірлік стандарттар жүйесі негізінде арттыру; – елді мекендерді ірілендіре отырып, өңірлердің бәсекелестік артықшылықтарын пайдалану, моно және шағын қалаларды, дамыған инфрақұрылым құра отырып, перспективалы тірек және спутниктік ауылдарды дамыту, функционалдық қалалық аудандарды дамыту арқылы сапалы урбандалу; – «Ауыл – ел бесігі» арнайы жобасы, «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы шеңберінде іске асыру жолымен ауылдарда дамыған инфрақұрылым құрумен озық өңірлердің бәсекелестік артықшылықтарын пайдалану. Адами капиталдың сапасын арттыру: – білім беру сапасын жетілдіру және арттыру, қалалық және ауылдық мектептер арасындағы алшақтықты қысқарту, педагогтердің әлеуметтік жағдайын жақсарту, сондай-ақ білім берудің барлық деңгейлерін қаржыландыруды ұлғайту; – білім беру қызметтерінің сапасын арттыру, оның ішінде жеке бастамалар есебінен жаңа нысандар салу және құру арқылы мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту; – сапалы медициналық қызметтерге қолжеткізуді қамтамасыз ету және алғашқы медициналық-санитариялық көмектің қолжетімділігін әсіресе ауылдарда арттыру. Денсаулық мәселелері бойынша халықтың сауаттылығын арттыруға ерекше назар аударылатын болады. Денсаулық мәселелері бойынша халықтың сауаттылығын арттыруға ерекше көңіл бөлінетін болады. Халықтың салауатты өмір салтын ұстануын қалыптастыру үшін негізгі әлеуметтік маңызы бар инфекциялық емес және инфекциялық аурулардың алдын алу және оларға мониторинг жүргізу жөніндегі іс шаралар іске асырылатын болады; – жұмыс істейтін азаматтардың, мүмкіндігі шектеулі адамдардың әлеуметтік қорғалуын арттыруға және әлеуметтік көмектің атаулы сипатын күшейтуге, нәтижелі жұмыспен қамтуды кеңейтуге және зейнетақы жүйесін жетілдіруге бағытталған әлеуметтік қамсыздандыру; – Жұмыс орындарын құру және жұмыспен қамтуды дамытуға, еңбек кірістеріндегі теңгерімсіздіктерді жоюға, азаматтардың өндірістік дағдыларын дамытуға, бюджеттік қызметкерлердің жалақысын арттыруға, ғылым мен инновациялық технологияларды дамытуға бағытталған халықтың табысын арттыру бағытталған бағдарламасы арқылы сондай-ақ, мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктер бойынша дербестендірілген отбасының цифрлық картасы мен әлеуметтік әмиян енгізілетін болады. Еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптік дағдылар мен біліктіліктер алуға, кәсіпкерлікті дамытуға және өз ісін ашуға жағдай жасауға бағытталған «2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба» бекітілді. Жұмыспен қамтылған адамдардың жекелеген санаттары, жұмыссыздар және біліктілігі жоқ өзге де адамдар оқыту арқылы нәтижелі жұмыспен қамтуға тартылады, сұранысқа ие кәсіптер мен кәсіпкерлік негіздері бойынша дағдыларды үйретіп, жұмысқа орналастыруға ықпал етіледі.