ЖИ технологияларын тиімді қолдану арқылы мемлекеттер өздерінің экономикалық және әлеуметтік тиімділігін арттыруда. Мысалы, АҚШ мемлекеттік басқаруда деректерді талдау арқылы бюджеттік жоспарлау мен салық жүйесін автоматтандыруға көшкен. Бұл жүйелер мемлекеттік қызметтің ашықтығын қамтамасыз етеді, бюрократиялық кедергілерді азайтады және шешім қабылдау уақытын қысқартады. Сонымен қатар АҚШ-тағы медициналық мекемелерде ЖИ негізіндегі диагностика жүйелері дәрігерлерге ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік беріп, емдеу тиімділігін арттыруда. Қытай да бұл салада алдыңғы қатарда.

Мемлекеттік бағдарламалар мен стартаптар ауыл шаруашылығы мен өндірісті ЖИ арқылы автоматтандыруда. Мысалы, қытайлық фермаларда дрондар мен сенсорлар егістік жердің ылғалдылығын, топырақ құрамын және ауру белгілерін дәл бақылап, өнімділікті арттыруға көмектеседі. ЖИ-дің бұл мүмкіндіктері ауыл шаруашылығын тек экономикалық тұрғыдан тиімді ғана емес, экологиялық тұрғыдан да тұрақты етеді. Еуропа елдері этикалық және құқықтық мәселелерге басымдық береді. ЖИ қолданудағы стандарттар мен нормаларды дамытып, жеке деректерді қорғауды, алгоритмдердің әділдігін және адам құқығын қамтамасыз етуге көңіл бөледі.

Бұл тәсіл мемлекет пен азамат арасындағы сенімділікті арттырады және технологияның әлеуметтік жауапкершілігін күшейтеді. Қазақстан да бұл үдерістен шет қалмай, соңғы жылдары ЖИ мен цифрлық технологияларды дамытуды негізгі мемлекеттік мақсаттарының бірі ретінде белгіледі. «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы – бұл бағыттағы ірі жоба. Ол мемлекеттік қызметтерді электронды форматқа көшіру, бизнес пен азаматтарға деректерге негізделген қызмет көрсету, экономиканы цифрландыру арқылы тиімділікті арттыруды көздейді.

Сондай-ақ «Smart City» жобалары арқылы қалалық инфрақұрылымды автоматтандыру жүзеге асып жатыр. Мысалы, Тараз, Алматы және Астана қалаларында смарт көліктер, бейнебақылау жүйелері, коммуналдық қызметтерді автоматтандыру енгізіліп, тұрғындардың сұраныстарына жылдам жауап беруге мүмкіндік туып отыр. Astana Hub және басқа IT хабтар жасанды интеллект және цифрлық технологиялар саласында стартаптарды дамытуға жағдай жасап, жаңа кадрларды даярлауда. Бұл Қазақстанның технологиялық әлеуетін арттырып, халықаралық деңгейде бәсекеге қабілеттілігін күшейтеді. Сондай-ақ облыста медицина саласын цифрландыру басталды.

Аудандық және қалалық ауруханаларда электронды кезек жүйелері, онлайн қабылдау, пациент деректерін сақтау жүйелері енгізілуде. ЖИ алгоритмдері ауруларды ерте кезеңде анықтау, тәуекел тобындағы науқастарды бақылау сияқты міндеттерді қолдауда. Бұл тұрғындарға қызмет көрсету сапасын арттырады және дәрігерлердің жұмысын жеңілдетеді. ЖИ тек қызмет көрсетуді жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар қоғамның өмір сүру сапасын арттыруға жол ашады. Әлеуметтік тұрғыдан, ЖИ арқылы азаматтардың құқықтары мен мүдделері қорғалуда, өтініштері жылдам қаралып, проблемалары тиімді шешіледі.

Экономикалық тұрғыдан, ЖИ бизнесті автоматтандыруға, өндіріс пен қызмет көрсету тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Деректерді талдау арқылы компаниялар шығынды азайтып, жаңа нарықтарды зерттей алады. Бұл әсіресе ауыл шаруашылығы, өндіріс, сауда және қызмет көрсету салаларында тиімді. Мәдени тұрғыдан, ЖИ қоғамдағы ақпарат ағынын реттеуге, білім беру мен мәдени жобаларды дамытуға ықпал етеді. Онлайн платформалар арқылы жастар жаңа білім мен технологияларға қол жеткізіп, шығармашылық және ғылыми әлеуетін арттыра алады.

Жалпы алғанда, ЖИ – бұл тек технология емес, мемлекет пен қоғам арасындағы жаңа қарым-қатынас, жаңа өмір сүру мәдениеті. Еліміз бұл бағытта нақты қадамдар жасап, технологияны халық игілігіне қолдануда. Болашақта жасанды интеллект әрбір азаматтың өміріне еніп, мемлекеттік басқару мен қоғамдық өмірді тиімді әрі ашық етуге мүмкіндік береді.

МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДАҒЫ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ

Қазіргі таңда мемлекет үшін ақпарат – ең құнды ресурс. Азаматтардан келетін өтініштер, экономикалық көрсеткіштер, әлеуметтік проблемалар және басқа да деректерді тиімді пайдалану мемлекеттік басқарудың негізгі факторы болып отыр. Осы жерде жасанды интеллект (ЖИ) басты рөл атқарады. Ол мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыруға, бюрократиялық кедергілерді қысқартуға және шешім қабылдауды жылдамдатуға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік басқаруда жасанды интеллектінің негізгі міндеттері бірнеше бағытта көрінеді:

1. Деректерді талдау және шешім қабылдау: ЖИ жүйелері үлкен көлемдегі деректерді өңдеп, маңызды үрдістер мен мәселелерді анықтай алады. Мысалы, әлеуметтік көмекке өтініш білдірген азаматтардың сандық деректері арқылы ЖИ қай ауданда әлеуметтік көмекке көбірек сұраныс барын, қандай топтар ерекше қолдауды қажет ететінін анықтай алады. Бұл әкімдіктерге ресурстарды тиімді бөлуге мүмкіндік береді.

2. Қызмет көрсету сапасын арттыру: Онлайн платформалар, мобильді қосымшалар және чат-боттар арқылы азаматтар мемлекеттік қызметтерге жылдам қол жеткізеді. Ж И сұрақтарға автоматты жауап беріп, өтініштердің мәртебесін бақылайды, ал күрделі мәселелерді қызметкерлерге бағыттайды. Осылайша, мемлекеттік аппарат азаматтар үшін қолжетімді әрі ашық болады.

3. Бюрократиялық кедергілерді азайту: Дәстүрлі қағазбастылық, ұзақ кезек, көп уақытты қажет ететін рәсімдер – мемлекеттік қызметтің тиімділігін төмендететін факторлар. ЖИ осы процестерді автоматтандырып, өтініштерді жылдам өңдеуге мүмкіндік береді. Мысалы, тұрғын үйге немесе әлеуметтік төлемдерге өтініш беру бірнеше минутта онлайн жасалуы мүмкін.

Қазақстанда мемлекеттік басқаруда ЖИ енгізу бірнеше бағытта жүзеге асырылуда. Ең көрнектісі – «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы. Бағдарламаның басты мақсаты – мемлекеттік қызметтердің барлығын цифрлық форматқа көшіру, деректерді бір орталықтан басқару және азаматтар үшін қолжетімді ету.

• Электронды үкімет (eGov.kz): Бұл платформа арқылы азаматтар құжаттарын рәсімдей алады, әлеуметтік төлемдерге өтініш қалдыра алады, жол полициясы және салық органдарымен байланыса алады. ЖИ жүйесі өтініштерді өңдеп, қайтарып беру мерзімін қысқартады және әкімдіктерге нақты статистика береді.

• Smart City жобалары: Қалалық әкімдіктерге арналған жобалар ақпараттық жүйелерді біріктіріп, көлік, коммуналдық қызметтер, қауіпсіздік және тұрғындармен байланыс саласын автоматтандыруға мүмкіндік береді. Онлайн әкімдік сервистері: Тұрғындар әлеуметтік көмекке, жер учаскелерін алу немесе құрылыс рұқсаттарына өтініштерін электронды түрде қалдыра алады. ЖИ өтініштердің дұрыс толтырылғанын тексеріп, қажетті құжаттарды автоматты түрде сұрайды.

• Деректерді талдау арқылы шешім қабылдау: Облыстық әкімдік ЖИ арқылы қай аудандарда әлеуметтік проблемалар көп екенін, қай салаларға көбірек ресурстар қажет екенін анықтайды. Мысалы, балалар мен жастарға арналған білім және спорт бағдарламаларын нақты аудандар бойынша жоспарлап, тиімділікті арттыруда.

• Құқықтық мәселелерді автоматтандыру: ЖИ жүйелері заңнамалық деректерді, нормативтік актілерді талдап, әкімдік қызметкерлеріне нақты ұсынымдар береді. Бұл бюрократиялық қателіктерді азайтады және шешім қабылдауды жеделдетеді. Мемлекеттік басқаруда ЖИ қолдану тек әкімдіктің жұмысын жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар қоғам үшін әлеуметтік тиімділікті арттырады. Азаматтар өз құқықтарын жылдам пайдаланып, өтініштеріне нақты уақыт режимінде жауап алады. Әсіресе әлеуметтік осал топтар – зейнеткерлер, көпбалалы отбасылар, мүгедектер – осы жүйелер арқылы мемлекеттік қолдауға тезірек қол жеткізе алады. ЖИ енгізу мемлекеттік бюджет шығынын азайтуға мүмкіндік береді.

Автоматтандырылған жүйелер қызметкерлердің уақытын үнемдеп, қағазбастылыққа кететін шығындарды қысқартады. Сонымен қатар тиімді басқарылған мемлекеттік қызметтер бизнестің де жұмысын жеңілдетеді: компаниялар лицензиялар, рұқсаттар және басқа да әкімшілік рәсімдерді жылдам ала алады, бұл экономиканы дамытуға тікелей әсер етеді. ЖИ мемлекеттік басқаруда тек қазіргі проблемаларды шешіп қана қоймайды, сонымен қатар болашаққа арналған шешімдер ұсынады.

Алдағы жылдары деректерге негізделген прогностикалық аналитика, автоматты аудит және жасанды интеллект арқылы басқарылатын бюджеттеу сияқты инновациялар енгізілуі мүмкін. Жамбыл облысы сияқты өңірлерде бұл технологиялар тұрғындардың өмір сүру сапасын айтарлықтай арттырады, әкімдіктерге нақты әрі тиімді шешім қабылдауға мүмкіндік береді.

ЖИ ДЕНСАУЛЫҚ, БІЛІМ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДА

Жасанды интеллект (ЖИ) тек мемлекеттік басқаруда ғана емес, қоғамның негізгі салаларын – денсаулық сақтау, білім беру және ауыл шаруашылығын түбегейлі өзгертіп отыр. Бұл салаларда ЖИ қолдану халықтың өмір сүру сапасын арттыруға, қызмет көрсету тиімділігін жоғарылатуға және экономикалық нәтижелерді жақсартуға мүмкіндік береді. Қазақстанда, соның ішінде Жамбыл облысында медициналық қызметтерді автоматтандыру және тиімділікті арттыру бағытында көптеген жобалар іске асырылуда.

• Диагностика және алдын алу: ЖИ алгоритмдері ауруларды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді.

• Электронды денсаулық карталары: Жамбыл облысында барлық пациент деректері электронды форматта сақталып, ЖИ жүйе сі арқылы дәрігерлерге нақты аналитикалық ақпарат беріледі. Бұл емдеу процесін жеделдетіп, дәрігерлердің шешім қабылдау сапасын арттырады.

• Телемедицина: Қаладан шалғайдағы ауылдық жерлерде тұратын тұрғындар үшін телемедицина арқылы консультация алу мүмкіндігі бар. ЖИ бұл консультацияларды жеңілдетіп, науқастың жағдайын талдап, қажетті дәрі-дәрмек немесе емдеу жоспарын ұсына алады.

• Емдеу тиімділігін арттыру: ЖИ пациенттің медициналық тарихын, генетикалық ерекшеліктерін және өмір салтын талдай отырып, дәрі-дәрмектерді таңдау мен емдеу жоспарын оңтайландырады. Бұл емдеу сапасын арттырады және жанама әсерлерді азайтады. Білім беру саласында ЖИ-дің ықпалы ерекше маңызды, себебі ол әр оқушының қабілетіне сәйкес білім беру мүмкіндігін арттырады.

• Жеке оқу бағдарламалары: ЖИ әр оқушының оқу үлгерімін талдап, қиындықтарын анықтайды. Бұл талдау негізінде оқушыға жеке оқу жоспары жасалады, қиын тақырыптарды қайталап үйрету немесе жаңа материалдарды жылдам меңгеру мүмкіндігі беріледі.

• Онлайн білім платформалары: Қазақстанда көптеген мектептер мен университеттер ЖИ қолданатын онлайн платформаларды пайдалана бастады. Бұл платформалар тек сабақ беріп қана қоймай, оқушылардың дамуын бақылап, оқу нәтижесін нақты аналитикамен көрсетеді.

• Мұғалімдерге қолдау: ЖИ мұғалімдерге оқушылардың күшті және әлсіз жақтарын талдауға көмектес еді. Бұл с абақт арды жоспарлауға, бағалауға және қосымша материалдар ұсынуға мүмкіндік береді. Облыстың кейбір мектептерінде интерактивті платформалар мен ЖИ негізіндегі оқу қосымшалары енгізілген. Бұл әсіресе ауылдық мектептер үшін маңызды, себебі мұғалімдер саны шектеулі, ал ЖИ әр оқушыға жеке қолдау көрсетеді. Ауыл шаруашылығы – Қазақстан экономикасының маңызды салаларының бірі. ЖИ енгізу арқылы өнімділікті арттыру, шығындарды азайту және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүмкіндігі бар.

• Датчиктер мен дрондар: ЖИ жүйелері дрондар мен сенсорлар арқылы егістік жерлердің жағдайын бақылап отырады. Топырақ құрамын, ылғалдылығын, ауру белгілерін талдау арқылы фермерлерге нақты ұсыныстар береді.

• Егін жинау мен сақтау: ЖИ өнімді жинау уақытын анықтап, сақтау және тасымалдау процесін оңтайландырады. Бұл өнім шығынын азайтады және нарыққа сапалы өнім жеткізуді қамтамасыз етеді.

• Фермерлік кеңестер: ЖИ фермерлерге егін с ебу, тыңайтқыш қолдану, суару және зиянкестермен күрес тәсілдері бойынша нақты кеңестер береді. Бұл ауыл шаруашылығының тиімділігін арттырып, экологиялық шығынды азайтады.

Денсаулық, білім және ауыл шаруашылығында ЖИ қолдану қоғамға бірнеше артықшылық береді:

1. Тұрғындардың өмір сапасын арттыру: ЖИ арқылы медициналық көмек тезірек және тиімді көрсетіледі, білім беру сапасы жоғарылайды, ауыл шаруашылығында өнімділік артады.

2. Экономикалық тиімділік: Автоматтандырылған жүйелер шығынды азайтып, ресурстарды тиімді пайдалану мүмкіндігін береді.

3. Әлеуметтік теңдік: Ауылдық жерлердегі тұрғындар да қаладағыдай сапалы қызмет ала алады, бұл әлеуметтік теңсіздікті төмендетеді. Келешекте ЖИ тек ағымдағы процестерді автоматтандырумен шектелмей, прогностикалық аналитика, деректерге негізделген шешімдер, ресурстарды оптимизациялау және экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету сияқты бағыттарда қолданылады. Жамбыл облысында бұл технологияларды кеңейту арқылы ауыл шаруашылығы мен білім беру саласындағы нәтижелерді одан әрі жақсартуға болады.

Қазіргі заманда жасанды интеллект (ЖИ) тек технологиялық жаңалық емес, ол мемлекеттің, қоғамның және экономиканың дамуы үшін шешуші құралға айналды. Қазақстан үшін, әсіресе Жамбыл облысы сияқты өңірлерде, ЖИ енгізу тек цифрландыру емес, азаматтардың өмір сапасын арттыруға, мемлекеттік қызметтердің тиімділігін жоғарылатуға және экономикалық өсімді қамтамасыз етуге бағытталған маңызды стратегиялық қадам болып табылады.

Мемлекеттік басқаруда ЖИ-дің рөлі айқын көрінеді: деректерді талдау арқылы шешім қабылдау, өтініштерді жылдам өңдеу, бюрократиялық кедергілерді азайту және азаматтарға қызмет көрсетуді жетілдіру. Облыстық деңгейде электронды үкімет және Smart City жобаларының нәтижесінде азаматтар әкімдікке барып, ұзақ кезекте тұрудың қажеті жоқ, ал мемлекеттік қызметтер жылдам әрі ашық қолжетімді болып отыр. Мемлекеттік басқаруда ЖИ тек әкімдіктің жұмысын жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен бірге бюджетті тиімді пайдалану мүмкіндігін береді. Құжаттарды автоматты түрде өңдеу, өтініштерді жүйелі талдау және алдын ала болжам жасау арқылы шығын азайып, экономикалық тиімділік артады. Медицинада қолдануға енгізілген ЖИ-ді денсаулық саласындағы революция десек болады. Медицинада ЖИ науқастардың диагнозын нақтырақ қоюға, емдеу процесін жеделдетуге және алдын алу шараларын тиімді жүргізуге мүмкіндік береді.

Электронды денсаулық карталары мен телемедицина платформалары ауылдық жерлерде тұратын тұрғындарға сапалы медициналық қызмет алуға жол ашады. Балалар мен егде жастағы адамдар үшін бұл жүйелер өмір сақтайтын маңызды құралға айналуда. Бұл – білім саласындағы жаңа дәуір. ЖИ білім саласында әр оқушыға жеке бағдарлама құруға, оқу үлгерімін нақты талдауға және сабақтарды тиімді жо спарлауға мүмкіндік береді. Ауылдық мектептерде де ЖИ негізіндегі платформалар енгізіліп, әр балаға сапалы білім беру мүмкіндігі кеңейтілуде.

Ауыл шаруашылығында ЖИ енгізу өнімділікті арттырып, шығынды азайтуға көмектеседі. Дрондар мен датчиктер арқылы топырақ, егістік және ауа райы жағдайы талданып, фермерлерге нақты ұсыныстар беріледі. Жамбыл облысындағы фермерлер дрондарды қолдана отырып, егін себу мен суару процесін оңтайландырады, тыңайтқыш пен су мөлшерін тиімді пайдаланады. Бұл ауыл шаруашылығын экономикалық тұрғыдан тиімді әрі тұрақты етеді.

ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРІ ЖИ

енгізу әлеуметтік теңдік пен халықтың өмір сапасын арттырады. Қалалық және ауылдық жердегі тұрғындар үшін медициналық қызмет, білім беру және әлеуметтік қолдау жүйелері бірдей қолжетімді болады. Бұл – қоғамдағы теңсіздікті азайтудың тиімді жолы. Экономикалық тұрғыдан қарасақ, автоматт андырылған жүйелер бюджетті үнемдеуге, қызмет көрсету шығынын азайтуға және ресурстарды тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар бизнес үшін әкімшілік рәсімдер оңайлап, лицензия алу мен рұқсаттарды жылдам рәсімдеу мүмкіндігі пайда болады. ЖИ болашақта Қазақстанның дамуының негізі болады.

Прогностикалық аналитика, деректерге негізделген шешімдер, ресурстарды оптимизациялау, экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету – бұл бағыттарда ЖИ маңыздылығы артады. Жамбыл облысы сияқты өңірлерде жасанды интеллект енгізу тек цифрлық даму емес, тұрғындардың өмірін жақсартатын, экономикалық тиімділікті арттыратын, білім мен денсаулық саласында тең мүмкіндіктер беретін стратегиялық инвестиция болып табылады.

Болашақта бұл технологиялар тек өңірлік емес, ұлттық деңгейде де қоғамның дамуына үлес қосады.

ТІЛШІ ТҮЙІНІ: Жасанды интеллект – бұл заманауи Қазақстанның дамуының маңызды құрамдасы. Ол мемлекеттік басқаруды, денсаулық, білім және ауыл шаруашылығын жақсартып қана қоймай, қоғамдағы теңсіздікті азайтып, экономикалық тиімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Жамбыл облысының тәжірибесі көрсеткендей, ЖИ енгізу – бұл тек технологиялық жаңалық емес, халықтың өмір сапасын арттырудың нақты жолы. Қазақстан ЖИ-ді тиімді қолдану арқылы сандық қоғамға, ашық мемлекеттік басқаруға және инновациялық экономикаға қадам басып отыр. Әрбір аудан, қала, ауыл осы жүйелерді қолдана отырып, өз тұрғындарына сапалы қызмет көрсетуге, білім мен денсаулық саласында тең мүмкіндіктер ұсынуға, ауыл шаруашылығын дамытуға қабілетті. Жасанды интеллект – бұл келешек Қазақстанның тұрақты дамуы мен әрбір азаматтың өмір сапасын жақсартатын басты құрал.

Мақпал СҮЙІНБАЙ