Жер қойнауының байлығын пайдалануда заңсыздыққа жол берілмейді

Бүгінде жер қойнауының байлығын пайдалану, оның ішінде тиісті учаскелерді заңсыз игеру мәселелері өте өзекті. Оны шешу жолдарын мұқият әрі уақыт оздырмай қарастыру қажет-ақ. Бұл туралы кеше облыс әкімі Асқар Мырзахметовтің төрағалығымен өткен жиында жан-жақты айтылды.

Күн тәртібіндегі негізгі мәселе бойынша облыс әкімдігінің табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Нұржан Нұржігітов баяндама жасады. Ол облыс аумағында 140 келісімшарт бойынша жұмыс жүріп жатқанын тілге тиек етті. Сондай-ақ басқарма басшысы кең таралған пайдалы қазбалар бойынша жасалған келісімшарттарда көзделген міндеттемелердің салыстырмалы көрсеткіштеріне тоқталды. Қолданыстағысымен салыстырғанда жаңадан жасалғандарында көзделген міндеттемелер мөлшерінде айтарлықтай өзгерістер орын алған. Атап айтар болсақ, бұрын өңірдің әлеуметтік саласына және оның инфрақұрылымына арналған төлемдер өндіруге жұмсалатын шығындар 1-ден 3-5 пайызға, жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операциялардың салдарларын жоюға арналған төлем 0, 2-ден 2-3 пайызға, қазақстандық кадрларды оқытуға арналған төлемдер 1-ден 2-3 пайызға артады. Ал келісімшарттың қолданылу мерзімі 25 жылдан 5-10 жылға дейін қысқармақ. Сондай-ақ жаңа талаптар бойынша міндеттемелерінің орындалуын бақылау және мониторинг жүргізу жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттарына сәйкес жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізіліп жатқан (жүргізілген) объектілерге бару арқылы жүзеге асырылатын болады. Десе де жаңа өзгерістерді қабылдағысы келмей отырғандар да жоқ емес болып шықты. Нақтырақ айтсақ, 37 мекеме өзгерістер бойынша жұмыс жүргізуді құп көрсе, 15-сі келіспей отыр. Асқар Исабекұлы бірқатар пайыздардың әлі де төмен екенін, табысына қарай төлем мөлшерін де арттыру қажет екенін тілге тиек етті. Сонымен қатар өңір басшысы, жер қорын пайдаланушылардың өңірімізге тигізіп отырған пайдасы мен зиянын, экологиялық зардаптарын, олардың өз міндеттерін қай деңгейде атқарып отырғандығы туралы талдау – сараптама жүргізу керектігін баса айтты. Соған орай, арнайы «қара тізім» құру керектігіне назар аудартты. Жиында сөз алған облыс прокурорының орынбасары Руслан Исаев маусым айында жүргізілген тексеріс нәтижесінде көптеген заң бұзушылықтардың анықталғанын мәлімдеді. Атап айтсақ, 30 гектардан аса жерді алып жатқан 34 карьер белгілі болған. Өзен бойы, елді мекендер мен таулы аймақтарда 19 заң бұзушылық орын алған. Олар жер қойнауын заңсыз пайдаланған. Тексеріс нәтижесінде 35 миллион теңге айыппұл салынған. Сондай-ақ 14 келісімшарт бойынша өңірдің әлеуметтік дамуына төлемдер аударылмаған. 56 жер қойнауын пайдаланушылар келісімшарт бойынша қазақстандық кадрлардың білімін жетілдіру шараларын орындамаған. 2017-2018 жылдары 21 жер қорын пайдаланушы міндеттемелерді орындауға немқұрайдылық танытқан. Бірқатар берілген жерлер қайта мемлекетке қайтарылмаған десек, бұл орайда аудан әкімдері мен жергілікті полиция қызметінің жұмысы көңіл көншітпейді. 2005 жылдан бастап осы уақытқа дейін 146 жер қорын пайдаланушылармен келісімшарттар бұзылған. 53 учаске әлі де солардың меншігінде екен. Ол ғана емес, 146 жосықсыз қатысушылардан 6,5 миллиардтан астам қаржылай міндеттемелер өндірілмеген. Тіпті 15 жер қорын пайдаланушы табылмай отыр. Бұдан басқа да орын алған олқылықтар жетерлік. Облыс басшысы Асқар Мырзахметов көтерілген мәселелер бойынша алдағы уақытта арнайы жиын өтіп, жоғарыдағы заң бұзушылықтарға жол берген, өз жұмыстарына салғырт қараған жауапты басшылар мен қатысты тұлғаларға қатаң шаралар қолданылып, жауапкершіліктері қаралатынын ескертіп, кемшіліктермен жұмыс жүргізу үшін нақты тапсырмалар берді.