«Ақылды қаланың» адымдары

Биыл Астана жиырма жылдық мерейтойын атап өтеді. Бұл жайында Президент «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты биылғы Қазақстан халқына Жолдауында әңгімелеп, былай деді: «Бас қаламыздың қалыптасуы және Еуразияның маңызды даму орталықтарының қатарына қосылуы – баршамыздың ортақ мақтанышымыз. Заманауи технологиялар жылдам өсіп келе жатқан мегаполистің проблемаларын тиімді шешуге жол ашады. «Смарт Сити» тұжырымдамасы мен қалаға қоныс аударатын адамдардың құзыреттерін дамыту негізінде қалалық ортаны басқаруды кешенді түрде енгізу қажет. Әлемде инвесторлар үшін қалалар бәсекеге түседі деген түсінік қалыптасты. Олар елді емес, жайлы өмір сүріп, жұмыс істейтін қаланы таңдайды».

Көшені жарық қылып, көлікті «тәртіпке салатын» жобалар

Елорданың «ақылды қалалар» қатарына қосылуы бағытында аз жұмыс атқарылып жатқан жоқ. Енді Астана тіршілігіне тасжолмен жүйткіп бара жатқан автокөліктің жылдамдығын сырттан анықтап, жолда жүру ережелерінің бұзылуын қолма-қол тіркей алатын техника енгізілмек. Бұл жаңалықты өткен жылы «ЭКСПО–2017» көрмесінде «Астана Innovations» АҚ басқарма төрағасы Олжас Сартаев жариялағаны есімізде. Орайы келгенде, осы жобаларға кеңірек тоқталсақ. Бірінші жоба – фото және бейнежазба жүйесі. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік сызбасы бойынша қаржыландырылатын жобаға 8,4 миллиард теңге қаражат қажет екен. Осы мақсатта Астанада арнайы орталық жабдықталған. Оның негізгі артықшылықтары мыналар: нақты уақыт тәртібіндегі бейнебақылау жүйесі, онлайн тәртіптегі бейнесараптаманың болуы, бейнежазбаны 30 тәулікке дейін сақтау, белгілі бір бағытта қозғалып бара жатқан көліктің мемлекеттік нөмірі бойынша бағдарын білу, жолда жүру ережелерінің бұзылуын сол сәтте тіркеу және тасжолда жүйткіген автокөліктің жылдамдығын автоматты түрде анықтау. Екінші жоба – «ақылды» көше шамдары. Бұл жоба шеңберінде елорда көшелеріндегі 25 мыңнан астам ескі шамды қазіргі заманғы жарық диодты шамдарға ауыстыру көзделген. Сол кезде көшелерді жарықтандыруға жұмсалатын электр қуатын 60 пайызға дейін, пайдалану шығындарын 30 пайызға дейін үнемдеуге мүмкіндік бар. Оның кәдімгі шамнан айырмашылығы – 15 жылға дейін тозбай қызмет етіп, атмосфераға таралатын көмірқышқыл газының қалдығын төмендетеді және тәуліктің қай мезгіліне қарамастан, көшелерге үздіксіз жарық беруді реттеуге жол ашады. Айта кетелік, қала билігі 2018 жылдың соңына дейін елорда көшелеріндегі барлық ескі шамдарды жарық диодты шамдарға алмастыруды жоспарлауда. Бұл жоба инвесторлардың көмегімен іске асырылады. «Ақылды» жарықтандыруға 4 миллиард теңге қажет.

«е-ПИК» – ашықтық кепілі

Тағы бір қызықты жоба – мәліметтер базасына қыруар ақпаратты жіберіп отыратын датчиктер орнату. «Біз нақты ақпараттарды жедел алып отырамыз. Соның ішінде ауызсу, электр қуаты, жолаушылар ағыны, көлік туралы ақпарат болады», деп түсіндірген О.Сартаев. Осы датчиктер ауа райына қатысты мәліметті де тез алуға мүмкіндік береді. Мысалы, тасжолдарда көктайғақ немесе қалың қар жауатын болса, одан бір сағат бұрын дайындалып, алдын алуға әрекет жасалады. Олжас Сартаев пәтер иелері кооперативтерінің жұмысын автоматтандыруға жол ашып, олардың тұрғындармен арадағы қарым-қатынасын жеңілдететін «е-ПИК» жобасы жөнінде де мол мағлұмат берді. «Бұл – бас қаладағы 150-ден астам ПИК-ті немесе барлық ПИК-тердің 30 пайызға жуығын қамтиды. Нақтырақ айтсақ, кем дегенде 1,7 мың пәтер немесе 300 мың азамат автоматтандырылған жүйеге жалғанады деген сөз», деді О.Сартаев. Оның пайымдауынша, электрондық ПИК мекеменің қызмет түрлерінің сапасын арттырып, жұмысының ашықтығын қамтамасыз етумен қатар, қала аумағындағы алуан түрлі қызметтердің рейтингін жақсартпақ.

Емханаға еш қағазсыз қаралады

«Смарт Астана» жобасы бойынша білім беру және денсаулық сақтау салаларында да бірнеше бағдарлама бар. Солардың бірі – электрондық төлқұжат. Алдағы жылдан бастап елордалықтар электрондық төлқұжатты пайдаланады. Бұл туралы жуырда Астана әкімдігіндегі баспасөз мәслихатында белгілі болды. Яғни 2019 жылдан бастап әрбір науқас емханаға өзімен бірге денсаулық картасын апарып әуреге түспейді. Емханаға, ауруханаға дәрігерге қаралуға ешқандай қағазсыз бара алады. Себебі ол адамның бұрын қандай ауруға шалдыққаны, диагнозы, емдеу мекемесі берген талдаулары, қандай ем-дом алғаны туралы барлық ақпарат электрондық төлқұжаттың көмегімен дәрігердің қолында болады. Сіздің туғаннан бастап дәрігерге әрбір қаралғаныңыз электрондық төлқұжатқа толық жазылып отырады. Сондай-ақ науқас та өзінің логині мен паролі арқылы электрондық төлқұжатын ашып, сырқаты туралы барлық ақпаратты оқи алады. Биылдан бастап еліміздің аумағында электрондық төлқұжатты кезең-кезеңімен енгізу жоспарланған. Болашақта мұндай жүйе біздің Жамбыл облысында да толық қолданысқа енгізілетініне күмән жоқ. – Пайдаланушылардың электрондық денсаулық төлқұжатындағы дербес деректеріне қолжетімділік электрондық үкіметтің сайтында науқастың жеке кабинеті арқылы ұйымдастырылады. Электрондық төлқұжат науқастар мен медициналық қызметшілерді заманауи және сенімді ақпаратпен қамтитын болады. Портал қазіргі таңда өзін толық түрде ақтады. Портал арқылы тіркелген науқас толықтай тегін ем-дом алуда, – дейді Республикалық электрондық денсаулық сақтау орталығы Астана қалалық филиалының медициналық ақпаратты өңдеу секторы меңгерушісі Шауза Сатыбалдина. Астана бар-жоғы жиырма жылдық тарихында «Ақылды қала» мәртебесін иеленсе, бұл – әрбір қазақстандықтың абыройы. Бас шаһардың дамуы – барша қаланың өркендеуі. Өйткені, онда қолға алынған жобалар, жоғарыда айтқанымыздай, көп ұзамай біздің де игілігімізге жарайтыны күмәнсіз.

Асхат РАЙҚҰЛ