қазақстан ұлы жоспарлар арқылы ұлы болашақ қалыптастыруда

Юрий СОЛОЗОБОВ, Ұлттық стратегиялар институтының халықаралық бағдарламалар бойынша директоры (Ресей).

100 нақты қадам, бес президенттік реформа – бұл бүкіл мемлекеттік аппарат, бүкіл қоғам, әрбір азамат үшін жұмыс майданы. Мұндай қа­дамның өміршеңдігі Қазақ­с­тан­ды жаңғырту табыс­ты­лығының бөлінбейтін факторы болып табылады. Қуатты мемлекеттің бас­ты бір ерекшелігі, оның өз дамуының әрбір кезекті кезеңіне әр­дайым айқын мақсат және нақты бағдарламамен көшетіндігінде жатыр. Бұл тұрғыдан алғанда нығайып және қарқынды дамып келе жатқан Қазақстанның жолы болуда. Өйткені, Нұрсұлтан Назарбаевтың көрнекті идея­лары, терең ойластырылған тұжы­рым­­дамалары мен бағдарламалары ың­ғайында дамып келеді. Көшбасшының президенттік сайлау­дағы бұлтартпайтын жарқын жеңісін біртектес қазақстандық ұлттың әлемдегі ең дамыған отыздыққа кіруге жасаған мәлімдемесі деп те есептеуге болады. 100 миллионнан артық біреу. Бұл теңсіздік дұрыс, өйткені, бір адамның интеллектуалдық және идеялық ұлы­лығы миллиондардың өзін көмес­кілендіре алады. Қазақстандық көш­басшының ойлау ауқымы уақыт пен оқиғалар жүрісін артқа тастап, даму үшін мүмкіндіктер кеңістігін кеңейте түсуде. Бүгінгі күні Нұрсұлтан На­зарбаевтың арқасында барлық әріп­тестер Қазақстанмен 100 миллион адамы бар ұлттай диалог жүргізуде. Назарбаевтың көшбасшылығы дәл бір линза секілді әлеуметтік топтардың қуатын жалпыға ортақ жасампаздық жолында жинақтауға мүмкіндік беруде. Қазақстан Президенті ұлттың күшін Ұлт жоспары – «100 қадам» секілді стратегиялық бағдарламаларға барынша тиімді пайдалануда. Мұндағы ең маңыздысы: қазақ­стандықтар нақты көріністегі Бо­лашақ бейнесі мен дамудың жалпы мақсаттарына біріктірілген. Бұл әлеу­меттік іргетас өте берік. Мұндай топтасу ұзақ мерзімдік. Бұдан да асырып айтсақ, стра­те­гиялық ойлаудың тапшылық кезеңінде Нұрсұлтан Назарбаев «Баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекеттік құрылыстың 100 нақты қадамы» Ұлт жоспарын алға тартты, осының аясында бес халықтық реформа жүзеге асырылатын болады. Бұл – ­дамудың барлық маңызды қырларын қамтитын шаралар кешені. «100 қадам» авторы Қазақстан көшбасшысы болып табылатын әлем­дік тәжірибедегі инклюзивті жаң­ғыр­тудың сәтті мысалы. Қазақстан басшысы өз елін жаңа биіктерге жүйелі түрде бастап келеді. Бұл ұмтылыс ең жоғары бағаға әбден лайық. Ұлт жоспарын асыру арқылы Қазақ­стан ұзақ мерзімдік дамудың әмбебап қағидаттарын қалыптастыратын және бекітетін болады. Ал олар елдің ХХІ ғасырдағы жаңғыру үдерістерінің сипа­тын айқындайды. Олар бес рефор­маның нәтижелері ретінде ғана әрекет етіп қоймай, сонымен қатар, бүкіл мем­лекеттік жүйенің институттық негіз­дерін бекітуде іргетастық маңызға ие болатын болады. Бірінші – кең ауқымды түсіністікті бойына жинақтаған ашықтық. Қазақ­станның бүкіл әлем үшін сауда және инвестициялық саясаттағы инновацияларды енгізудегі ашықтығы. Бұл қағидаттың мәні көлік инфра­құрылымдарының және транзиттік ағымдардың қазіргі замандық кешенін құруға деген ұмтылыс арқылы барынша ашыла түседі және жаңа өнді­рістік қуаттар мен ұлттық экономика­ны әрта­раптандыруға қоғамды жұмыл­дырады. Қазақстан ашықтығы оның ин­теграциялық күш-жігерімен және халықаралық сауда жүйесіне жан-жақты кірігуімен дәлелденеді. Бұл Еуразиялық экономикалық одақты дамытуға, Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруге, Еуроодақпен экономикалық ынтымақтастықты тереңдетуге деген ұмтылысқа да қатысты. Әлемдік экономикаға интеграциялану – бұл аса ауқымды табысқа жетудегі маңызды баспалдақ. Әлемнің ең дамыған 30 мемлекеті – бұл аса ірі халықаралық экономикалық бірлестіктің белсенді субъектілері екендігі бәрімізге белгілі. Олар әлемдік ІЖӨ-нің үлкен бөлігін қалыптастырады. Сонымен қатар, Ұлт жоспары контексінде қарастырғанда жоғарыдағы қағидат «ашық үкіметті» енгізу арқылы ашыла түседі. Мұндай жағдайда үкімет жұмысы мейлінше мөлдір, ал мемлекеттік қызметтер әр азамат үшін барынша қолжетімді болмақ. Екінші – бәсекеге қабілеттілік. Ол өңдеуші секторды дамытуға және жоғары технологиялық өнімдер экспортын арттыруға бағытталатын ғылымды қажет етуші экономиканы құруды білдіреді. Сонымен бірге, қазақстандық компаниялар арасындағы бәсекелестікті ынталандыру маңызды бағыт болып табылады. Өйткені, халықаралық деңгейде жұмыс істейтін өз чемпиондарын күшейту ғана Қазақстанға «легионерлермен» тең дәрежеде жарысқа түсу мүмкіндігін береді. Оның үстіне барлық бес реформа бәсекеге қабілеттілік қа­ғи­даты бойынша іске асы­ры­ла­тындығын атап өтуіміз қажет. Үшінші – сенімділік және әріптестік. Жаңғырту бо­лашағы Қазақстан экономикасына стратегиялық инвес­торларды белсенді тартуға байланысты болатындығы туралы нақты түсінік бар. Міне, нақ осыдан да сот жүйесін реформалауда бизнес қауымдастықтың құқығын қорғау мен сақтауға айтарлықтай назар аударылған. Ұлт жоспарында инвестициялық сот және халықаралық арбитраждық орталық құруға екпін берілген. Бұл ірі инвесторлар тарапынан сенімділікті күшейтетін болады. Төртінші – тиімділік. Экономикалық бағдарламаларды жүзеге асыру және олардың ортақ нәтижелілігі мемлекеттік аппарат жұмысының сапасына да көбірек байланысты. Сондықтан мемлекеттік қызмет жүйесін жетілдіру бірінші реформа ретінде белгіленген. Бұл дегеніңіз мемлекеттік қызметтегі біліктілік талаптарын күшейту және жаңа ынталануға себептілікті арттыру мен жұмыс істеу жағдайын жақсарту деген сөз. Ең бастысы – бұл ең талантты және ең қабілетті кадрларды іздеу мен таңдауға бағыт ұстау болып табылады. Енді «Назарбаевтың жаһандық құрамасында» меритократияның неғұрлым қатаң рухы басты рөл ойнайтын болады. Бұл өте маңызды мәселе. Оған ұлтына қарамастан тек үздік ойлайтын ақылдылар ғана кіре алады. Мұндай әдіс пен іске деген көзқарас Н.Назарбаевтың саяси философиясымен тиімді жұмыс істей алатын және әлемнің кез келген елінде қолдану үшін оңтайлы етеді. Бесінші – азаматтық біртектілікті нығайтатын және Бір Болашақ Ұлтын құруды қамтамасыз ететін тұрақтылық. Мұнда кең көлемді орта тап ядро құрайтын болады. Бұл жағдай – Қазақстан мемле­кет­тілігінің іргетасы іспетті. Ұлт жоспарын жүзеге асырудың табыстылығы да осынау маңызды бағытқа байланысты болады. «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы бұл ретте тәуелсіздіктің барлық жетістіктерін бекіте түсетін және қазақстандықтардың болашаққа ұмтылысын нығайтатын платформа ретінде әрекет етеді. «Мәңгілік Ел» – бірлік пен келісім жағдайында өмір сүруші гүлденген қоғамның «сапа стандартының белгісі». Бұл бүкіл әлем ұмтылуға тиіс стандарт болып табылады. XXI ғасырда дүние жүзінің ешбір елінде барлық азаматтар үшін жайлы болып табылатын жалпы­ұлт­тық идея­лар формуласы ойлас­тырылмаған. Мұндай формула тек Қазақстанда ғана бар. «Мәңгілік Ел» – қалыптасқан Бір Болашақ Ұлты. «Мәңгілік Ел» – Нұрсұлтан На­зар­­баевтың аса көрнекті дүние­тану­шы­лық және саясаттанушылық жаңалығы. «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идея­сы ұлтаралық және дінаралық тар­тылыстың мәңгілік заңы секілді жұмыс істейтін болады. Ол барлық қазақ­стандықтарды біріктіреді. Бұл Нұрсұлтан Назарбаевтың ин­телектуалдық мұрасындағы жар­қыраған тәж. Алтыншы – есеп берушілік. Демократияландыру жолында әмбебап схема жоқ екендігін бәріміз білеміз. Қазақстанда бұл жағынан да дамудың нақты жағдайларына және қоғамның құндылықтар тамырына негізделген өзіндік ерекше жолы ойластырылған. Мына бір маңызды сәтті атап көр­сету қажет. Ұлт жоспары мемлекет­тік басқаруды жетілдіру және азамат­тық қоғамды дамыту қырларын нақты­ландыра түскен. Олардың басына есеп берушілік қағидаты қойылған. Бұл қоғамдық бақылау рөлінің түбегейлі мәнге ие болып, күшейе түсетіндігін білдіреді. Енді Үкімет пен жергілікті атқару орган­дарының белсенді азаматтық қоғам алдындағы жауапкершілігі осы арқылы бекітіледі. Өз кезегінде бұл даму бағ­дарламасының тиімділігін арттырады. Өйткені, мониторинг пен бағалаудың қағидатты жаңа тетіктері құрылады. Жетінші – инклюзивтілік, яғни халықтың неғұрлым кең ауқымын даму бағдарламасына тартушылық. Бұл қағидат «Ұлт жоспарының» өз атауында бекітілген. Сөйтіп, Ұлт жоспарын шынайы өмірге ұластыру Қазақстанға дамушы елдер арасында чемпиондықты жеңіп алу мүмкіндігін береді, дамыған елдердің жоғары стандарттарына жетуді қамтамасыз етеді. Қазақстанның Экономикалық ын­тымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) клубына енуге дайын тұруы­ның символдық мәні болып табылады. Мен бұл нақты және тереңнен ойластырылып жасалынған 100 шара әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіруге ұмтылыс танытып отырған Қазақстанның көрсеткіштерін көтеріп қана қоймай, оның әрбір азаматының өмір деңгейін сапалық тұрғыда арттыратындығына сенімдімін.