Жел генераторларынан жасанды боттарға дейін...
Тәуелсіздіктің төртінші онжылдығына қадам басқан еліміз үшін жаһандық жаңалықтардан шет қалмай, білім мен ғылым бәйгесінде өзара бәсекелестікті дамыту аса маңызды. Әсіресе, халық өмірінде дендеп еніп келе жатқан жасанды интеллекті дәуірінде бұл қашанда күн тәртібінен түспейтіндігі түсінікті. Елімізде бұл бағытта «Цифрлы Қазақстан» жобасы аясында бірқатар жұмыстар атқарылып келеді. Осы бағытта өңірдің цифрлық дамуындағы жетістіктер аз емес. Бүгінде облыс әкімдігінің цифрлық технологиялар басқармасының басшылығымен соңғы жылдары облыстың денсаулық, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және құқық қорғау органдары секілді бірқатар салаларда тиімді жұмыстар іске асып келеді. Ілкімді іс бүгінде білім беру ісінде де жалғасын тапқан.
Цифрландыру жоғары оқу орындары мен жатақханаларға түсуді жеңілдетіп, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және тіркеу қызметтеріндегі процестерді оңтайландыра түсті. Мәселен бұл бағытта М.Х.Дулати атындағы Тараз университетінің базасында зерттеулер нәтижесінде экология мен білімге қатысты жаңа бастамалар қолға алынған. Солардың бірі ретінде 2023 жылдан бастап «Жас ғалым» мемлекеттік бағдарламасы аясында университет жел энергиясын түрлендіру тиімділігін арттыруға бағытталған жобаны іске асыруда.
Тағы бір бағыт 2023 жылы көшені интеллектуалды жарықтандыру жобасын жүзеге асыру болды. Мұхтар Жүнісбековтың жетекшілігімен жасалған жоба жоғары тиімді басқарылатын автономды жарықдиодты шамдар жүйесін әзірлеуге және енгізуге бағытталған. Стандартты көше жүйелерінен айырмашылығы, бұл Д жарық деңгейін төмендетпестен энергияның 40 пайызын үнемдеуге мүмкіндік береді, сонымен қатар жүйенің сенімділігі мен беріктігін арттырады. Бұл, әсіресе көше жарығы коммуналдық қызметтердің шығыстарында айтарлықтай үлесті алатын қазақстандық қалалар үшін өте маңызды. Ең ірі жетістіктердің бірі университеттің су қауіпсіздігін қамтамасыз ету, су және жер ресурстарын ұтымды пайдалану, Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту және ғылымиинженерлік орталық құру жөніндегі ауқымды ғылыми-техникалық бағдарламаны орындауға 2024-2026 жылдарға арналған 3,5 миллиард теңге сомасына грант алуы болды.
Бағдарлама суды тазартудың жаңа әдістерін әзірлеуден және органикалық тыңайтқыштарды жасаудан бастап қауіпсіз тамақ өнімдері мен жергілікті шикізатқа негізделген тоқыма өнімдерін шығаруға дейінгі тақырыптардың кең ауқымын қамтиды. Ол сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құруды және университеттің аймақтық инженерлік хаб ретіндегі позициясын нығайтуды көздейді. Университет цифрлық инфрақұрылымды қарқынды дамытуда.
Өткен жылы ЖОО базасында деректердің үлкен көлемін сақтау, өңдеу және қорғау мүмкіндігі бар заманауи дата-орталық ашылды. Ол барлық цифрлық қызметтердің үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін резервтік қуат, салқындату және физикалық қорғаныс жүйелерімен жабдықталған. Ағымдағы жылы екі ірі оқу ғимараты талшықты-оптикалық желілерге қосылған, ал 2027 жылға дейін университеттің барлық ғимараттары бірыңғай жоғары жылдамдықты желімен байланысатын болады.
Сандық трансформацияның негізгі элементі SmartDU цифрлық экожүйесінің іске қосылуы болды. Ол білім беру процесін, құжаттаманы, кадрларды, зерттеулерді және корпоративтік ресурстарды басқаруды қамтиды. Қазірдің өзінде KPI, жеке кабинеттер, цифрлық паспорттар, Даму бағдарламасының мониторингі, практиканы есепке алу модульдері, «Дулати академиясы» платформасы, дашбордтар жүйесі, QR және ЭЦҚ-интеграция, мессенджерлердегі чатботтар жұмыс істейді.
DULATYPROFGID (кәсіптік бағдар беру), DulatyBaqylau (бағалау), dulatyboljam (болжау), dulatyaidocscan және тағы басқа жасанды интеллект көмекшілері әзірленуде. Сондай-ақ, биыл iOS және Android жүйелерінде мобильді қосымшаны іске қосу жоспарлануда.
ЖОО бүгінде «AI-Sana» ұлттық бағдарламасына қатысты барлық студенттер мен магистранттарды жасанды интеллект және цифрлық шешімдер саласында базалық оқытудан өткізіп отырады. Университет Huawei халықаралық олимпиадаларына қатысып, ICPC World кезеңдерін ұйымдастырады және оқытушыларды GameDev тақырыптары бойынша AstanaHub біліктілікті арттыру курстарына жібереді. Бұл әлемдік стандарттарға сәйкес келетін дайындық деңгейін ғана емес, сонымен қатар кәсіпкерлік экожүйені қалыптастыруға бағытталған қадам.
Бүгінде университеттегі ақпараттық қауіпсіздік ішкі актілермен реттеледі. Онда резервтік көшірмелер мен ақпарат қауіпсіздігін сақтау мақсатында әкімшілік жауапкершілік енгізілген. Ал биыл желілік трафикті сүзу жүйесі қолға алынбақ.
Нұрболат АМАНБЕК.