Қаржылық сауат өз-өзіңе есеп беруден басталады
Бүгінде қарапайым халықтың қаржылық сауаты аздау болып тұр. Бұлай дейтініміз жан-жағыңызға бағдарлап қарасаңыз қаржы пирамидаларына, интернет алаяқтарға алданып жатқан ел көп. Ең сауатты маманның көкірегі ояу, көзі ашық адамның өзі де қаржылық сауатқа келгенде тұралап қалып, опық жеп жатады.
Күнделікті күйбең тіршілікте ақшамыздың қайда кетіп жатқанын білмей қаламыз. Әртүрлі ұсақ-түйек пен жолақысы, азық түлік, балабақша мен коммуналдық төлем, пәтерақы деп жүріп бір айда әзер тапқан еңбекақыңнан бір-ақ күнде айырыласың. Сол үшін қалтадағы қаржыны дұрыс жұмсау кез келген адамның, әсіресе отбасылы жандардың қағидасына айналғаны жөн. Материалдық жағынан бақуатты, бай өмір сүремін десеңіз, алдымен бюджетті дұрыс басқара білу керек.
Халықтың қаржылық сауаты сын тезіне түсіп тұрғанда осындай сауатты арттыратын курстар, тренингтер, түрлі оқулар да көбейді. Артық ақшаңды депозитке сал, «Отбасы банкке» жина дейтін ақыл айтқыштар көп. Жаман нәрсе айтып жатқан жоқ. Алайда кімдікі дұрыс? Кімдікі бұрыс? Анығында қалай өзіміз және бала-шағамыз қаржылық сауатты адам боламыз? Ақшамызды дұрыс басқарып, алданып қалуды қашан қоямыз?
Елімізде қаржы сауаттылығын арттыру және оны дамыту үшін мемлекет тарапынан бірнеше шаралар мен бағдарламалар қарастырылған. Мәселен, 2020 жылы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Қаржылық сауаттылықты арттыру тұжырымдамасын қабылдады. Бұл тұжырымдама 2025 жылға дейінгі кезеңді қамтиды.
2021 жылдан бастап «Атамекен» ұлттық палатасы мектептерде жаппай қаржылық сауаттылық сабағын, кәсіпті мектептен бастап үйрету сынды пәндерді өтсін деп бастама көтерді. Осы пән арқылы оқушыларға тиыннан теңге құрап, табысқа кенелу, депозитте ақша жию, салым салу секілді дағдыларды үйретеміз деп даурықты. Алайда бұл әлі де жүзеге асырылмады. Тараз қалалық білім бөліміне хабарлассақ, мектептерде ондай пән жүрмейтіндігін айтты. Ал №11 орта мектеп директорының орынбасары Сәулеш Советқызынан сұрағанымызда «Патриотизм және жаһандық құзыреттілік» деген факультативтік сабақ өтетіндігін, соның ішіне кірігіп кететінін жеткізді. Арасында ғана Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі өкілдері келіп тренинг, арнайы сабақ өткізіп кететіндігін айтып өтті. Ата ана Базарбай Құттыбаевтың айтуынша, ақша – еңбектің өлшемі. Есеп жүрмеген жерде кіріс пен шығыстың арасы білінбейді. Ол ақша жарату жолында жаңылыспау керек. Баланы ерте кезден бизнеске бейімдеу қажет.
Күншығыс еліндегідей немесе дамыған алпауыт мемлекеттердегідей баланы ерте жастан қаржылай сауатты болуға үйретсе жаңылысулар мен алданулар аз болар еді деп үміттенеді. Экономист, блогер, бүгінде Парламент Мәжілісінің депутаты атанған Дәулет Төлеутайұлы бұған дейін халықтың қаржы сауатын арттырушы маман ретінде көзге түскен болатын. Ол өзінің «Instagram» парақшасында «Декретке миллионмен», «Бизнеске бағыт» сынды ақылы сабақтар өткен еді.
Қаншама жанға сауабы тиген Дәулет Мұқаев:
Қалада, жалпы облыста осындай қаржылық сауаттылыққа үйрететін курстар бар ма екен деп қарастырсақ, ондайлар жоқ екен. Тек республика, халықаралық деңгейде ғана сертификатталған мамандардан оқуға болады. Сонымен қатар облыс бойынша сұраныс болса Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ересектер мен оқушыларды оқытады. Осы орайда Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Тараз өңірлік өкілдер басқармасының бастығы Дәурен Төлепбергеновке жолықтық. Бұрыннан оқушыларға да, әртүрлі мекемелерге де барып, қаржы сауатын арттыру, алаяқтарға алданбау, алаяқтыққа тап болған жағдайда өзін қалай қорғау керектігі жайлы сабақтар өтіп жүрміз дейді ол.
Эльмира БАЙНАЗАРОВА