Толстой неге Нобель сыйлығынан бас тартты?

1906 жылы Ресей академиясы Толстойды Нобель сыйлығына ұсынып, Стокгольмға хат жібереді. Сонда Лев Николаевич бұл «ыңғайсыздықтың» алдын алу үшін шығармаларын фин тіліне аударатын жақын досы – Арвид Ярнафельдке қолқа салыпты. Одан Швециядағы таныстары арқылы сыйлықты өзіне бермеуін сұрауды өтінеді. Сыйлық беріліп қойған жағдайда бас тартудың ыңғайсыз болатынын да айтады. Ал Ярнафельд бұл өтінішті орындап, 1906 жылғы Нобель сыйлығы италиян ақыны Джозуэ Каддучиге бұйырады. «1901 жылы енді ғана беріліп жатқан, әлі айналасында дау басталып үлгермеген сыйлық жайында «қарияның» құлағдар болуы да күмәнді жағдай. Швеция хатшысы Карл Вирсен Толстойдың өлмейтін шығармалар тудырғанын мойындай отырып, оның сыйлықты иеленуіне мүлдем қарсы болғаны» туралы жазады Хусан Эрматов өзінің «Нобель сыйлығының иегерлері» атты кітабында. Толстой әлемдегі ең «ұлық» сыйлықтан саналы түрде бас тартқан соң әдеби орта қызу талқыға салып, бұл күтпеген шешімнің жыры біразға дейін басылмады. Оқырман хаттары да лек-легімен ағылды. Бәрі де «Ясная поляналық» жазушыны Нобельге лайық көретіндерін жеткізеді. Осындай хаттар ағымынан соң Лев Толстой: «Қадірлі де құрметті, бауырлар! Нобель сыйлығы маған берілмегеніне қуаныштымын. Бұл біріншіден, зұлымдық келтіруі мүмкін болған ақшаларды сарп ететіндей ауыр жұмыстан босатты, екіншіден, мүлде бейтаныс, бірақ өте қадірлі осыншама адамдардан жылы лебізді хаттар алу – мен үшін үлкен мәртебе!» деп жауап жазады. Нобель сыйлығының тарихында классик жазушының бұл қадамын одан кейін, саналы түрде тағы сегіз автор қайталаған.  

Нұржан ҚАДІРӘЛІ.