Арғынбай Бекбосын
(рубаяттар)
«Сеніскен досым да жоқ, асығым да,
Ақыры өлең қылдым, жасыдым да…»
– Менің де мұңым ғой бұл, Абай ата!
Ашыпсыз сіз… қосушы ем жасырынға.
***
Жұт жылының жалмауыз қатты қысы,
Боран, аяз… кіл долы қақтығысы
Алмалы тау басына орнағандай…
Етек жым-жырт… Ештеңе болмағандай.
***
Өмірі кісілікті ойламаған,
Біреу кеп ақыл айтты тойда маған:
– Думан ғой мына дүние, ойнасаңшы!..
Ал менің ойыным жоқ ойнамаған!
***
Құдай деген қазақтың жұрты мына,
Құдайға емес, құл болған құлқынына
жебірлерді басынтса – обал?.. Сауап?..
Осы сұрақ көмейде тұр тығыла.
***
Жол тосса да не түрлі жаманшылық,
Қатерлерден жүріппін аман шығып.
Басты байлап қатерге не іздеп едім?..
Іздеппін ғой адамнан… Адамшылық.
***
– Бұл ханым қыз күнінде-ақ қысылмастан,
Көз сүзіп көп бастықтың мысын басқан.
Қуыршақ байын үйде қызметші ғып,
Басқамен басқа жерде құшырласқан!
***
– О, бізде көп ақын да жыр мақталған,
Жаулайтын жан-жүректі үн қатқаннан!
Тек әттең!.. Қиыр кезбей туған тілдің
алтынды бесігінде құндақталған.
***
«Қа-ра-тау-дың ба-сы-нан…» Ән келеді,
Қай ғасырда оған қай ән тең еді.?!
Барын, арын арқалап алып шыққан,
Бабам әні – ол жоғары мәртебелі!
***
– Мені өзің де қоспассың көңілшекке…
Нем бар онда бейтаныс келіншекте?
– Ұқсас шығар ол мәңгі арманыңа,
Мұңға айналған арманнан ардағыңа?
***
Алыс заман алады кімді есіне?
Қарар ма ол марапат, жүлдесіне?
Оның бәрі ескірер, мәні кетер…
Қалатын із тек қана мүрдесі ме?
***
– Ей, залым! «Енді жүгім жеңілдейді,
Күндестің көзі кетті» дегін мейлі.
Біл, бірақ: Асыл ердің елде қалған,
Ешқашан ақыл-ойы жеңілмейді!
***
От-сезімді сол қалпы айта алдым ба?..
Әлде тағы ол ұқпай қайтармын ба?..
Мен ғана ма… сезімді дәл айтуға,
Тілі жетпес періште… шайтанның да!
***
Жайнап тұрсыз! Жас өмір күнісіз бе?
Ұқсамайды қыздардың бірі сізге!..
Елеспісіз… әлде сіз құлпырулы,
Біз көрмеген пейіштің гүлісіз бе?..
***
Деді біреу: «Ойлаумен мәңгілікті,
Басым мынау, байқаймын, мәңгіріпті!..»
Басын оған жай адам қатырмайды,
Мәңгіліктен бишігеш әңгі үмітті!
***
«Өлең жазсам – жұртқа ол ісім ұнар»,
Десең, шырақ, мынаны түсініп ал:
Кірпіш емес шіркін сөз қалай берер,
Сөздің әрі, әуені, мүсіні бар.
***
Көрмекке асығамыз бәрін алдан,
Ал алдың нәр мен беттің әрін алған.
Тоналған, мұңға оралған бейшараға,
Ұялса-ау қош айтуға кәрі Жалған!
***
– Мен сені Күн шығатын тұстан күттім,
Жап-жасыл жаздан, аппақ қыстан күттім.
Келмедің… Қайта алауға айналар ма,
Ұшқыны біз өртенген құштарлықтың?
***
– Бұл ғасырда адам аз жаны жарқын!..
Келесінің көрер ме ек бағып артын?..
– Сен айтқаннан сәл-пәл көп шығар, сірә,
Мына дүние әйтпесе тарылар тым.
***
– Міне, сұрақ көп ой кеп байланатын:
Бақытқа жарлы ма әлде бай ма жақын?
– Қайсысы қанағатшыл?.. Ол жоқ болса,
Жер түгіл келер түбі Айға зақым!
***
Алаулы, ерке назды тілектермен,
Ол от боп жүріп өткен жүректермен,
Жылатқан, шаттандырған – махаббат ол!..
Қайтсе де мына өмірге тірек берген.
***
– Кемпір ауру… ол кетсе, қанаттасым,
Маған болар әрбір күн, әр апта сын…
– Бар ғой балаң, келінің бағып-қағар?
– Құдай күнді… ешкімге қаратпасын…
***
Көрсетті ме бұл өмір мырзалығын?
Дей алам ба: «Көрмедім бір залымын!»
Бәрі болды… Тек мені жұбатқаны:
Өкініштен көп екен ырзалығым!
***
Көңілімді көп жағдайда жібітпеген,
Тірлікте бірдеңе етіп жүріп келем.
Бұл заман түсінбесе, амалым не,
Ендігі келетіннен үміттенем!
***
– Қояйыншы саған, дос, сыр ақтарып:
Еткен үміт кеткенде жырақталып,
Күйзелгенмін, білесің… Қазір енді
Тәубе дейін, көбі оның жүр ақталып.
***
Кетсін, тіпті, бұл елдің бәрі байып,
Мына өмірге жатар-ау тағып айып.
Неге?.. Мүмкін жақсылық тез жымдасып,
Жамандықтар тұрар ма бадырайып?
***
Ашық етек, жалаң төс салдақылық,
Одан сұмдық әйелде бар ма қылық?!.
Күйігінен күйеуі маскүнем боп,
Бала байғұс жылайды таңды атырып.
***
– Қойсаңшы бұл талғаусыз надандықты,
«Бақ қонған!» деп мақтайды арамдықты.
Бәлкім, әлсіз заманның зәйілі де?..
Онда келсін турашыл заман мықты!
***
Құтқарған соң адамды сабылыстан,
Жай тапқан ба – қалғиды қабырстан.
Моп-момақан, тию жоқ көңілге де,
Тоңазиды тек жүрек алып ұшқан…
***
Жер жібіпті, жатыр-ау бусанғалы…
Көлден ұша сала бір қу самғады…
Неткен жұпар!.. Қысыңнан қысылмапты,
Қарасудың, о, қайсар жусандары!..
***
– Ұры иттей боп жүретін бұрын кілең,
Қазір «мықты» болғанның құнын білем!
– Кісі ғұрлы көрмейсің ондайларды…
Қос қолыммен қоштаймын мұныңды мен!
***
«Мен осы… олаймын ба, бұлаймын ба?..
Былай ғып бастықтарға ұнаймын ба?..» –
деп байғұс мың құбылған бір ойласа-ау,
Назарын түсіруді Құдайдың да!
***
Беттеген әулиелік есігіне,
Кісінің қызмет қылар есімі де.
Ісінде ізгіліктің рух берсе,
Дақ түсірген кетпейді кешіріле.
***
– Сабынсыз-ақ кіретін бар қуысқа,
Мына қуды шідерле, тар ғып ұста!
– Ойбай, мұндай көп қой, көп!.. Ал бәріне,
Шідер жасап беретін қалды ма ұста?!
***
– Мына дертті-ай… тағы да қамшылаған,
Мен де жыққам… тек, әттең, жаншымағам.
Құрысыншы сол!.. «Көзіңнің мөлдірін-ай»
дейтін әнді, ей, қалқа, салшы маған!
***
Алтын ұя… әлі есте ұшқанымыз…
Тар бөлмеде оқушы ек қыс, жазы біз.
Оқ-дәрінің исін ап кіретұғын,
Сұр шинельді сұстылау ұстазымыз…
***
Мақпал қара аспанда жақұт жұлдыз…
Жымыңдайды бейне бір бақытты ұл, қыз!
Сәтте танып біз мына ұқсастықты,
Бал шәрбатын шаттықтың татып тұрмыз…
***
– Құдайдың жібі түзу пендесінен,
Жынға айналды тұратын өң кесірден!
– Бар сыр: бұрын баланы әке өсірсе,
Алпауыт ұл әкесін енді «өсірген».
***
Өткенім бе ештеңе өндіре алмай,
Өнбегенге көңілім көндіге алмай?..
Іште реніш, өкініш, қызған қыжыл,
Қайда шабыт?!.. Ол байғұс өлді ме, Алла-ай?..
***
Жасыл ойпат, қоңыр тау, сары дала
және көк су – Жердің бұл бары ғана.
Глобус та доптай боп жарылар ма,
Алып елдер тебіссе жанын ала?..
***
Өткен үшін алмай-ақ қасты сыбап,
Дәт шыдаса қойылар басты сұрақ:
Алла берген әр күннің сұрауы бар,
Етпедің бе, еттің бе жасты ысырап?
***
– Мен қалап мұсылмандық жол дұрысын,
Беріп ем сәлем-алдым… ол құрысын!..
Сен асқан мәйманасы маймылсың-ау,
Әйтпесе берермісің қолдың ұшын?!
***
Тараз тартып сапарды мәңгілікке,
Мүлде өзгерер, ғажайып сән кіріп те.
Біз кетерміз мұнда еш болмағандай…
Мүмкін… қалар бір-екі жан біліп те?
***
Қалдырып тоғыз жасар жалғыз ұлды,
Әкенің демі бітті, мәңгі үзілді…
Сол жетім… мына мен бе қармалаған
Тағдырды қараңғы һәм алды зілді?..
***
Айтса сәлем бір жігіт қаламқасқа,
Сәтте жетер сәлемі – заман басқа…
Сағынғаннан келді ме көзіне жас?
Әлде мұздай көңілі ұқсас жалаң тасқа?
***
Қанша мың жыл адамзат соғысқалы,
Мүрде орнына салынып қоныстары?!.
Мың тәсілі табылса шайқасудың,
Тыныштықпен бір тәсіл тоғыспады!
***
Төзем деп оңбағандар «назына» да,
Азаптың көбіне де, азына да,
Жанымды жаралаппын қан-жоса ғып…
О байғұс о дүниеде жазыла ма?
***
Қиналып «Япырай, дос қайда?!» деп ем,
Пенде екен дейтін «Қайтсем пайда көрем?».
– Бәрінен баз кешсем де, сен аман бол,
Жанымның жан даусы – қайран өлең!..
***
Таңғалам: тұқым қуған әдеттен бе,
Баюды бар өмірдің мәні еткенге.
Арамдық жолы сайрап жатқанымен,
Күнәмді кешірер деп дәметкенге…
Тараз қаласы.
Comments are closed.